Zona Hastalığı Nasıl Geçer?

Zona Hastalığı Nasıl Geçer?

Zona hastalığı genellikle vücudun tek tarafında gelişen kaşıntı ve döküntülerle karakterize ağrılı bir cilt hastalığıdır. Yara şeklindeki döküntüler genellikle 7 ile 10 gün arası bir süre içinde kabuk tutar. 2 ile 4 hafta arası bir sürede de kabarcıklarda iyileşmeler görülebilir. Zona semptomları ölümcül değildir ve uygun tedaviyle iyileşebilir. Fakat Zona hastalığı tedavi edilmezse uzun süreli kalıcı sinir ağrılarının oluşmasına yol açabilir.

Zona Hastalığı Nedir?

Zona hastalığı viral kaynaklı açığa çıkan kızarık ve ağrılı döküntülerle seyreden bir tür enfeksiyondur. Yüz başta olmak üzere, vücudun hemen her bölgesinde açığa çıkabilir. Genellikle asimetrik oluşur ve tek bir kabarcık şeridi şeklinde görünür. Zona hastalığına sebep olan virüsle su çiçeğine sebep olan virüs aynıdır. Varicella zoster adı verilen bu virüs genellikle çocukluk çağında vücuda yerleşir ve su çiçeği hastalığına sebep olur. Su çiçeği semptomları düzelip hastalık atlatılsa dahi virüs vücutta durgun fazda yaşamaya devam eder. Su çiçeği geçirmiş olan herkes zona hastalığına yakalanma riskine sahiptir. Fakat bazı kişilerin zona hastalığına yakalanma riski daha fazladır. Özellikle 50 yaş üstü, ileri yaştaki kişilerde hastalık daha sık görülür. Hastalığın görülme riskinin fazla olduğu diğer kişiler arasında ise şunlar yer alır:

• Kanser hastaları,
• AIDS gibi bağışıklık sistemini baskılayan hastalığa sahip olanlar,
• Bağışıklık sistemini baskılayan ilaç kullananlar.

Zaman içerisinde bağışıklığın düşmesi, yoğun stres, travma, radyoterapi ve kemoterapi gibi durumların varlığında virüs aktifleşir ve zona hastalığına sebep olur. Zona hayatı tehdit etmez fakat dayanılmaz ağrıların oluşmasına yol açabilir. Zonaya karşı aşılanmak, zonaya yakalanma riskini azaltabilir ve koruyucu etki gösterebilir.

Zonada erken tedavi büyük önem taşır. Erken tedavi sayesinde enfeksiyonun süresi kısalabilir ve komplikasyon gelişme riski azalabilir. Zonaya bağlı olarak gelişen en yaygın komplikasyon postherpetik nevraljidir. Postherpetik nevralji, genellikle zona hastalığının semptomları iyileştikten sonra açığa çıkan kalıcı, yanıcı ve batıcı sinir ağrılarıdır.

Zona Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

Zona döküntüsü en sık vücudun sol veya sağ tarafında tek bir şerit halinde görülür. Döküntü yüzün tek tarafında da görülebilir. Döküntüler 7 ile 10 gün içinde kabuklanan kabarcıklar şeklinde görülür ve su çiçeği döküntülerine benzerlik gösterir. Döküntü dışındaki yaygın zona hastalığı belirtileri arasında şunlar yer alır: 

• Ateş,
• Baş ağrısı,
• Titreme,
• Bulantı,

Zonanın normal belirtileri dışında hastalık ilerleyen süreçte bazı ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Bu komplikasyonlar arasında yer alan sağlık durumları ise şu şekildedir; 

• Kalıcı sinir ağrısı (postherpetik nevralji),
• Yüzdeki zonanın ilerlemesiyle gözde görme kayıpları,
• Zatürre benzeri akciğer enfeksiyonu,
• İşitmeyle alakalı sorunlar,
• Ensefalit benzeri beyin iltihabı.

Zona Hastalığı Nasıl Geçer?

Zona hastalığının tedavisi semptomları hafifletmeye, özellikle de ağrıyı kesmeye yöneliktir. Olası sinir hasarının önüne geçmek için tedavi olabildiğince erken başlatılmalıdır. Asıl amaç ağrıyı azaltmak ve enfeksiyonu önlemek olduğundan ağrı kesicilerden yararlanılır. Ağrı kesiciler dışında kullanılan diğer tedavi yöntemleri arasında ise şunlar yer alır: 

• Kaşıntıyı azaltma amacı ile kullanılabilecek kaşıntı giderici, rahatlatıcı krem ve losyonlar,
• Döküntülerin olduğu bölgeye soğuk uygulama yapmak,
• Döküntülerin olduğu bölgelerde enfeksiyon mevcut ise antibiyotikli kremler kullanmak veya oral antibiyotik kullanmak,
• Semptomları baskılamak ve görünümü iyileştirmek amacıyla steroidli kremler kullanmak,
• Sinirsel ağrıları hafifletmek için antidepresan veya antikonvülzan ilaçlar kullanmak.

Döküntülerin olduğu bölge mümkün olduğunca temiz ve kuru tutulmalıdır. Banyo ve duştan sonra ya da suyla temas ettikten sonra cilt nazikçe kurulanmalıdır. Ayrıca döküntüler kaşınmamalıdır. Bol giysiler giyilerek döküntülerin kıyafetle teması olabildiğince azaltılmaya çalışılmalıdır. Sağlıklı kişilere bulaşın önlenmesi için döküntülü bölgeler kapalı tutulmalı, mümkünse temiz bir bezle örtülmelidir. Kabarcıklı bölgelere kafadan krem, jel uygulaması yapılmamalıdır. Tüm ilaçlı tedaviler doktor tavsiyesiyle gerçekleştirilmelidir. Aksi halde iyileşme süreci uzayarak semptomlar kötüleşebilir.

Zona Hastalığı Tedavisi Nedir?

Zona hastalığının tedavisinde doktorlar enfeksiyonu kontrol altına almayı, ağrıyı azaltmayı ve görünümü iyileştirmeyi hedefler. Zona hastalığı tedavisi için kullanılan diğer ilaçlar arasında ise şunlar yer alır: 

• Antiviral ilaçlar: Antiviral ilaçların oral kullanımı eğer ilk 72 saat içerisinde gerçekleşmiş ise semptomlarda önemli miktarda gerileme meydana gelebilir. Ayrıca hastanın komplikasyon yaşama riski oldukça azalır. Piyasada farklı etken maddeler içeren çeşitli antiviral ilaçlar bulunur.
• Ağrı kesici ilaçlar: Doktorun tavsiyesi ile hem reçeteli hem de reçetesiz satılabilen ağrı kesiciler kullanılabilir. Ayrıca ağrı kesici kremler de döküntünün olduğu bölgeye uygulanabilir.
• Lokal anestezik kremler: Lokal anestezik kremler, losyonlar ve spreyler döküntü bölgesindeki ağrı ve kaşıntı hissinin hafiflemesine yardımcı olabilir.
• Antibiyotikler: Döküntülerin olduğu bölgede enfeksiyon durumu mevcut ise doktor tarafından antibiyotik haplar veya kremler önerilebilir.
• Trisiklik antidepresanlar: Cilt semptomları düzelmesine rağmen ağrının devam ettiği durumlarda trisiklik antidepresanlardan yararlanılabilir. Aynı zamanda zona hastalığına bağlı psikolojik sıkıntıların varlığında da bu ilaçlardan çift yönlü etki amacıyla yararlanılır.

Zona Hastalığı Bulaşıcı Mı?  

Zona hastalığı direkt olarak bulaşabilen bir hastalık değildir. Yani zonalı kişiye temas sonrası temaslı kişi zona hastalığına yakalanmaz. Ancak zona döküntüsü ile temas sonucu kişi su çiçeği hastalığına yakalanabilir. Döküntü bölgeleri kabuk tutmuş ise ve sızıntı yoksa herhangi bir bulaştan söz edilemez. Kabuklanma aşamasından sonra viral bulaş ihtimali oldukça düşüktür.

Döküntüsüz Zona Hastalığı Nedir?

Döküntüsüz zona hastalığı, zoster sine herpete (ZSH) veya internal zona gibi isimlerle bilinir. Zonanın nadir görülen formudur. Klasik zonada belirgin döküntüler mevcutken internal zonada herhangi bir cilt döküntüsüne rastlanmaz. Baş ağrısı, halsizlik, sinirsel ağrı, uyuşukluk, yanma ve batma hissi gibi diğer belirtilerin hemen hepsi mevcuttur. Döküntüsüz zonanın teşhisi klasik zonaya göre daha zor olduğundan hastalık geç tespit edilebilir.

Zona Hastalığı Önlenebilir Mi?

Zona hastalığının önlenebilmesi için öncelikle bulaşmayı engelleyebilecek tedbirler alınmalıdır. Bu amaçla zonalı kişilerin döküntüleriyle temas edilmemelidir. Zonalı kişiler de döküntülerini kumaşla veya giysiyle kapatmalıdır. Ayrıca zonaya karşı geliştirilen aşı ile aşılanmak da hastalığın şiddetli bir şekilde açığa çıkmasını önleyebilir. Yaşla beraber bağışıklığın düşmesiyle zonaya yakalanma riski artacağından, özellikle yaşlı kişiler aşıyı ihmal etmemelidir. Zona aşısının önerildiği kişiler arasında, aşağıdaki gruplarda bulunan kişiler yer alır; 

• 50 yaş üstü kişiler,
• Bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaç kullanan kişiler,
• Zayıf bağışıklığa sahip 19 yaş üstü kişiler.

Zona aşısı iki dozluk, seri şeklinde uygulanan bir aşıdır. İkinci doz ilk doz yapıldıktan yaklaşık 2 ya da 6 ay sonra uygulanır. Bağışıklık sistemi ciddi derecede zayıflamış olan kişiler ise ikinci dozu ilk dozdan 1 ya da 2 ay sonra yaptırabilir. Daha önce zona geçirmiş veya su çiçeği aşısı yaptırmış kişilere zona aşısının rekombinant formunun yaptırılması önerilir. Daha önce farklı tür bir zona aşısı yaptırmış olan kişiler de yine rekombinant zona aşısıyla aşılanabilirler. Rekombinant zona aşısı canlı virüs içermediğinden daha güvenli bir formdur. Zona aşısı diğer aşılarla aynı anda uygulanabilir bir aşıdır.

Kaynakça:

1. https://www.cdc.gov/shingles/signs-symptoms/index.html
2. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/shingles/symptoms-causes/syc-20353054
3. https://medlineplus.gov/shingles.html#:~:text=Shingles%20is%20not%20contagious.,shingles%20rash%20is%20kept%20covered.
4. https://www.healthdirect.gov.au/shingles#prevented
5. https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/shingles
6. https://www.immunize.org/wp-content/uploads/vis/turkish_zoster_recombinant.pdf
7. https://www.webmd.com/skin-problems-and-treatments/shingles/understanding-shingles-treatment
8. https://www.verywellhealth.com/shingles-without-rash-5179958