Parkinson Hastalığı Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Parkinson Hastalığı Nedir?

Beyinin substantia nigra adı verilen belirli bir bölgesindeki ağırlıklı olarak dopamin üreten nöronları etkileyen nörodejeneratif bir bozukluktur ve zamanla içerisinde kötüleşen bir seyri vardır. Substantia nigra bölgesinde 800.000 kadar hücre vardır, parkinson belirtisi görülebilmesi için bu hücrelerinin %60-80 kadarının kaybolması gerekir. Bu durum aslında hastalığın belirtiler ortaya çıkmadan çok daha önce başladığına işaret eder. Parkinson hastalığı genellikle yaşlılarda görülür, ancak genç yaş grubunda bulunan vakalar da vardır. İnsidans 40 yaş altında nadiren, 60 yaş üzerinde %1, 80 yaş üzerinde %4 şeklindedir. Hastalığın başlama yaşı ortalama 60 olarak belirlenmiştir. Erkeklerde kadınlara kıyasla daha sık rastlanan bir hastalıktır.

Parkinson Hastalığı Neden Olur? Parkinson Hastalığı Genetik Mi?

Parkinson hastalığı sebepleri kesin olarak bilinmemektedir, ancak ailede hastalık öyküsü bulunan kişilerde görülme riski daha yüksektir. Parkinson vakalarının %10-15 kadarı genetik faktörler nedeniyle gelişir. Hava kirliliğine, pestisit ve solventlere maruz kalmak veya bir kafa travması geçirmek hastalığa yakalanma riskini artırabilir. Ancak bilim insanları parkinson hastalığının genlerin, çevresel faktörlerin ve yaşam tarzı etkilerinin kombinasyonu ile geliştiğini düşünmektedir.

Parkinson Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

Hastalık belirtileri her vakada farklı şekilde gelişir. Erken belirtiler genellikle hafiftir ve bu nedenle fark edilemeyebilir. Semptomlar çoğunlukla vücudun bir tarafında başlar ve zamanla her iki tarafı da etkiler. Parkinson hastalığı belirtileri motor ve nonmotor bulgularla ortaya çıkan progresif bir hastalıktır.

Motor Bulgular

Parkinson hastalığının motor semptomları çoğunlukla hareket ve kas kontrolü ile ilişkilidir ve şu şekilde sıralanabilirler: 

• Yavaşlamış hareketler (bradikinezi),
• Kaslarda sertleşme,
• Kaslar dinlenme halindeyken bile ritmik bir şekilde titrer,
• Dengesiz ve kambur duruş,
• Kısa ve karışık adımlar, kolları daha az hareket ettirmek gibi yürüme bozuklukları,
• Salya akıtmak,
• Yutkunma güçlüğü,
• Yüz kaslarının kontrolünün azalması,
• Kas kontrol sorunları nedeniyle sıkışık veya küçük el yazısı (mikrografi),
• Yüz ifadelerinin çok az değişmesi veya değişmemesi (hipomimi),
• Boğaz ve göğüsteki kas kontrolünün azalması nedeniyle normalden alçak seste konuşma (hipofoni).

Nonmotor Bulgular

Hareket ve kas kontrolü ile bağlantılı olmayan semptomlardır. Hastalığın en erken evrelerinde ortaya çıkabilirler. Dolayısıyla motor dışı semptomlar motor semptomlardan çok daha önce başlayan uyarı işaretleri olarak kabul edilebilir. Bu semptomlar şu şekildedir: 

• Ayağa kalkıldığında tansiyon düşmesi (ortostatik hipotansiyon),
• Kabızlık,
• Mide ve bağırsak sorunları,
• İdrar kaçırma,
• Cinsel işlev bozuklukları,
• Depresyon,
• Koku alma duyusunun kaybolması (anosmi),
• Periyodik uzuv hareketi bozukluğu,
• Hızlı göz hareketi,
• Davranış bozukluğu,
• Huzursuz bacak sendromu,
• Uyku sorunları,
• Düşünme ve odaklanma sorunları,
• Parkinsona bağlı demans.

Parkinson Hastalığı Evreleri Nelerdir?

Parkinson hastalığı evreleri beş aşamadan oluşur. Motor semptomların nasıl ilerleme gösterdiğini anlamak için bu evrelemeye ihtiyaç duyulmuştur. 1. ve 2. aşamalar erken aşamayı, 3. aşama orta aşamayı, 4. ve 5. aşamalar ise ileri aşamayı temsil etmektedir. Parkinson hastalığının evreleri hakkında daha detaylı olarak şu bilgiler verilebilir: 

• Birinci evre: Hastalık başlangıç aşamasındadır ve hastanın günlük aktivitelerini etkilemeyecek hafif semptomlar görülür. Titreme ve diğer hareket belirtileri vücutta tek taraflı olarak gelişir. Duruş, yürüyüş, ve yüz ifadelerinde değişiklikler meydana gelebilir.
• İkinci evre: Semptomlar bu aşamada kötüleşmeye başlar. Titreme, sertlik ve diğer hareket semptomları vücudun her iki tarafında veya boyun-gövde gibi orta hattında görülmeye başlar. Yürüme sorunları ve duruş bozuklukları belirgin bir hale gelebilir. Kişi bakıma ihtiyaç duymaz, tek başına yaşayabilir, ancak günlük işler daha uzun, zor ve yorucu bir hal alır.
• Üçüncü evre: Hastalığın orta aşamasıdır, denge kaybı ayırt edici özelliktir. Düşme durumları daha sık yaşanır. Motor semptomlar bu süreçte kötüleşmeye devam eder. Hastanın günlük aktivitelerindeki işlevselliği azalmıştır, ancak fiziksel olarak hala bakıma ihtiyacı yoktur kendi başına bir yaşam sürdürebilme kapasitesine sahiptir. Engel durumu bu aşamada hafif-orta düzeydedir.
• Dördüncü evre: Semptomlar oldukça ilerlemiştir. Ciddi derecede engel durumu gelişebilir. Hasta yardım almadan ayakta durabilir ve yürüyebilir olsa da güvenlik amacıyla bir baston veya yürüteç ile yürümeleri gereklidir. Hasta bu aşamada günlük yaşamsal aktivitelerini tek başına sürdüremez, ciddi yardıma ihtiyacı vardır.
• Beşinci evre: Hastalığın son evresidir. Bacaklardaki sertleşme ayakta durmayı ve yürümeyi imkansız hale getirebilir. Kişi yardıma ihtiyaç duyar. Tüm faaliyetler sırasında kesintisiz bakım almaları gereklidir.

Parkinson Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?

Parkinson hastalığını teşhis etmek için spesifik bir test bulunmamaktadır. Sinir sistemi hastalıkları konusunda eğitim almış uzman bir nörolog tarafından tanı konulabilir. Tıbbi geçmişin ve semptomların gözden geçirilmesi, nörolojik ve fiziksel muayene değerlendirmenin ana unsurlarıdır. Bazı durumlarda parkinson hastalığını teşhis etmek zaman alıcıdır. Hekimler hastaları yakın takibe alarak durumlarını ve gösterdikleri semptomları değerlendirirler. Manyetik rezonans görüntüleme (MRI) ve pozitron emisyon tomografisi (PET) taramaları gibi görüntüleme testleri de diğer bozuklukların dışlanmasına yardımcı olmak için kullanılabilir. Bu görüntüleme testleri parkinson hastalığının teşhisi konusunda ayrıca bir fayda sağlamaz.

Parkinson Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?

Parkinson hastalığı tedavi edilemeyen bir hastalıktır. Ancak medikal tedaviler ile semptomlar kontrol altına alınabilir ve hastalığın seyri yavaşlatılabilir. İlaçlar yürüme, hareket ve titreme ile ilgili sorunları yönetme konusunda yardımcı olabilir. Bu ilaçlar dopamin düzeyini arttırarak veya dopaminin yerine geçerek etki gösterirler. Çünkü parkinson hastalığı olan kişilerde beyindeki dopamin düzeyi oldukça düşüktür. Dopamin beyne doğrudan giremediği için farklı formlarda verilir. Bu formlar beyne geçerek dopamine dönüşür. Parkinson hastalığı tedavileri uygulanmaya başlandıktan sonra belirtilerde önemli bir iyileşme olabilir, fakat zamanla ilaçların yararları azalır. 

Cerrahi girişimler ileri vakalarda tercih edilebilir. Derin beyin stimülasyonu denilen bu işlemde cerrahlar elektrotları beynin belirli bir kısmına yerleştirir. Elektrotlar göğüste köprücük kemiğinin yakınına yerleştirilen bir jeneratöre bağlanır. Jeneratör beyne elektrik darbeleri gönderir ve hastalık semptomlarını azaltması hedeflenir. Parkinson tedavisinde kullanılan levodopa isimli kimyasala kararsız yanıtlar veren ve hastalığı ilerlemiş hastalarda derin beyin stimülasyonu isimli girişim gerçekleştirilebilir. Bu şekilde ilaç dalgalanmaları dengelenebilir, diskinezi olarak bilinen istemsiz hareketler azalabilir veya durabilir, titreme azalabilir, sertlik azalabilir ve hareketler iyileşebilir. Cerrahi bir prosedür olması nedeniyle çeşitli riskler taşır. Derin beyin stimülasyonu parkinson semptomları için sürekli bir fayda sağlasa da hastalığın ilerlemesini engellemez. 

Gıda tüketiminin hastalığın seyrine yardımcı olup olmadığı net olarak belirlenmemiş olsa da lif oranı yüksek yiyecekler yemek ve bol miktarda sıvı tüketmek semptomların hafifletilmesine yardımcı olabilir. Bu alışkanlıkların edinilmesi parkinson hastalığında sık görülen kabızlığın önlenmesine yardımcı olabilir. Egzersiz yapmak hastanın kas gücünü, esnekliğini ve dengesini arttırabilir. Depresyon ve kaygıyı azaltma konusunda fayda sağlar.

Parkinson baş edilmesi güç bir hastalık olsa da semptomları başarı ile yönetmek mümkündür. Sizler de parkinson hastalığı belirtileri gösterdiğinizi düşünüyorsanız en kısa zamanda bir uzman hekim görüşüne başvurmanız tavsiye edilir. Eğer sizin veya yakınlarınızın tanı konulmuş parkinson hastalığı varsa rahatsız edici semptomları hafifletmek için hekim görüşü alınarak bir fizyoterapist ile çalışmanız önerilebilir. 

Kaynakça:

1. http://turkishfamilyphysician.com/makaleler/derleme/parkinson-hastaligi-ve-parkinsonizm/
2. https://www.parkinson.org/understanding-parkinsons/causes
3. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/8525-parkinsons-disease-an-overview
4. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/371202
5. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/parkinsons-disease/diagnosis-treatment/drc-20376062
6. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/parkinsons-disease/symptoms-causes/syc-20376055
7. https://www.nia.nih.gov/health/parkinsons-disease/parkinsons-disease-causes-symptoms-and-treatments#:~:text=Parkinson's%20disease%20is%20a%20brain,have%20difficulty%20walking%20and%20talking.
8. https://www.parkinson.org/understanding-parkinsons/what-is-parkinsons