Otizm Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Otizm Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Otizm sosyal etkileşim, iletişim ve davranışlarda zorluklara yol açan bir gelişimsel bozukluktur. Aynı zamanda tekrarlayan davranışlar ve rutinlere bağlılık gibi otizm özellikleri de belirtiler arasında yer alır. Otizm sebepleri tam olarak bilinmemektedir. Fakat araştırmalar genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonunun otizm nedenleri olarak rol oynadığını göstermektedir. Erken tanı ve müdahale otizmli çocukların yaşam kalitesini önemli ölçüde artırabilir (1).

Otizm Belirtileri Nelerdir?

Otizmin belirtileri sosyal etkileşim, iletişim ve davranışlarda çeşitli zorluklar içerir. Otizm belirtileri çocuklarda farklı şiddet ve kombinasyonlarda kendini gösterebilir (2).Bu nedenle erken tanı ve müdahale otizmli çocukların sosyal becerilerini geliştirerek günlük yaşamda daha bağımsız olmalarına katkıda bulunabilir. Otizm belirtileri şunlardır:

Göz Teması Kuramama

Otizmli çocuklar genellikle başkalarıyla göz teması kurmaktan kaçınır. Bu, onların sosyal etkileşimlerinde zorluk yaşamasına neden olabilir. Göz teması sosyal bağ kurmanın önemli bir parçasıdır ve bu eksiklik sosyal ilişkileri olumsuz etkileyebilir. Göz temasının yanı sıra, yüz ifadelerini ve beden dilini anlamakta da güçlük çekebilirler (3).

Sosyal Etkileşimlerde Zorlanma

Otizmli çocuklar diğer insanlarla etkileşime girmekte zorluk çeker. Arkadaş edinme, oyun oynama ve ortak ilgi alanları geliştirme konularında sıkıntı yaşarlar. Sosyal ipuçlarını anlamakta zorlanabilir ve empati kurmakta güçlük çekebilirler (4).

Dil Ve Konuşma Gelişiminde Gecikme

Dil gelişiminde gecikmeler, otizmin yaygın belirtilerindendir. Otizmli çocuklar konuşmaya başlama yaşında gecikmeler yaşayabilir. Bazıları hiç konuşmazken, bazıları da sınırlı veya tekrarlayıcı bir konuşma tarzına sahip olabilir. Konuşma gelişimindeki bu gecikmeler onların kendilerini ifade etme ve başkalarıyla iletişim kurma becerilerini etkiler. Dil becerilerindeki bu eksiklikler sosyal etkileşimlerde ve akademik başarıda zorluklara yol açabilir (5).

Tekrarlayan Davranışlar

Otizm tanılı çocukları tekrarlayan hareketler veya rutinlere sıkı sıkıya bağlı olabilir. Örneğin, ellerini çırpma, aynı oyunu defalarca oynama veya belirli bir düzeni koruma gibi davranışlar sergileyebilirler. Bu tür davranışlar onların kendilerini güvende hissetmelerine yardımcı olabilir (4).

Rutinlere Aşırı Bağlılık

Günlük rutinlerdeki değişiklikler otizmli çocuklar için büyük bir stres kaynağı olabilir. Rutinlerinin bozulması, kaygı ve huzursuzluğa yol açabilir. Örneğin, yemek yeme saatlerinin veya giysilerinin düzeni değiştirildiğinde rahatsız olabilirler (4).

Duyusal Hassasiyetler

Otizm belirli duyusal uyarıcılara karşı aşırı hassasiyet gösterilmesine neden olabilir. Yüksek sesler, parlak ışıklar, belirli dokular veya kokular gibi duyusal deneyimler onlar için rahatsız edici olabilir. Bu hassasiyetler günlük yaşam aktivitelerini ve çevreleriyle etkileşimlerini zorlaştırabilir (4).

Belirli Oyuncak Veya Nesnelere Alışılmadık İlgi

Otizmli çocuklar bazı oyuncak veya nesnelere alışılmadık bir şekilde ilgi gösterebilir. Örneğin, oyuncak arabaların tekerleklerini sürekli döndürmek veya belirli bir nesneyi uzun süre boyunca incelemek gibi davranışlar sergileyebilirler (4).

Sosyal Ve Duygusal Alanlarda Güçlük Yaşama

Başkalarının duygularını ve sosyal ipuçlarını anlamakta zorlanabilirler. Bu durum onların sosyal ilişkilerde ve iletişimde zorluk yaşamasına neden olabilir. Sosyal kuralları ve normları anlamakta ve uygulamakta güçlük çekebilirler (4).

Otizm Nasıl Teşhis Edilir?

Otizmin teşhisi çocuk psikiyatri uzmanları tarafından yapılan kapsamlı değerlendirmeler ve gözlemler sonucunda konur. Bu süreç genellikle bir ekip yaklaşımını gerektirir ve çocuk psikiyatristleri, pediatrik doktorlar, nörologlar ve diğer sağlık profesyonellerinin ortak çalışmasını içerir (1,7).

İlk aşamada ebeveynler çocuklarının gelişiminde belirli belirtiler fark ederler. Bu belirtiler arasında göz teması kuramama, sosyal etkileşimlerde zorlanma, tekrarlayan davranışlar ve dil gelişiminde gecikmeler yer alabilir. Bu gözlemler üzerine bir çocuk psikiyatri uzmanı ile görüşmek önemlidir. Uzman doktor çocuğun gelişimsel geçmişini ve mevcut durumunu değerlendirir ve otizm belirtisi olup olmadığını belirlemek için çeşitli tarama testleri ve anketler kullanabilir. Bu değerlendirme sırasında doktor çocuğun sosyal, dil ve motor becerilerini gözlemleyebilir (1,6,7).

Ebeveynlerin çocuğun davranışları ve gelişim süreci hakkında ayrıntılı bilgi vermesi de teşhis sürecinde kritiktir.

Otizm Farkındalığı Nasıl Oluşmalı?

Otizm spektrum bozukluğu sosyal etkileşim, iletişim ve davranışlarda zorluklara neden olan bir nörogelişimsel bozukluktur. Otizmli kişilerin bazıları üstün yetenekli olabilirken, bazıları öğrenme zorlukları yaşayabilir. Her çocuğun yetenekleri ve güçlü yönleri farklıdır ve bu nedenle her birinin ihtiyaçları ve destek gereksinimleri de farklılık gösterir (9).

Otizmde erken dönemde doğru müdahaleler ve gereken desteğin sağlanması hayat kurtarıcı olabilir. Fakat otizmli kişilerin bazı sağlık sorunlarına daha yatkın olabileceği unutulmamalıdır. Bu nedenle düzenli sağlık kontrolleri ve uygun tıbbi bakım önemlidir. Otizmli kişilerin topluma tam ve eşit katılımı sağlanmalıdır. Bu, onların sosyal becerilerini geliştirmelerine, eğitim ve istihdam olanaklarına erişimlerine ve toplumsal kabul görmelerine yardımcı olacaktır.

Eğitim kurumları, iş yerleri ve toplumsal alanlar, otizmli kişiler için erişilebilir ve kapsayıcı olmalıdır. Bu durum ancak toplumun genelinde otizm farkındalığının artmasıyla mümkündür. Otizm hakkında doğru bilgilendirme ve farkındalık toplumun her kesiminde otizmli kişilerin kabul görmesine ve desteklenmesine katkıda bulunur. Yanlış bilgilendirmeler ve önyargılar otizmli bireylerin yaşamlarını zorlaştırabilir. Bu nedenle otizmle ilgili doğru bilgilendirmelerin yapılması, toplumsal farkındalığın artması ve otizmli bireylerin haklarının savunulması büyük önem taşır (9,10).

Ebeveynler ve aileler için destek grupları oluşturmak otizm farkındalığını artırmanın bir diğer yoludur. Aileler deneyimlerini paylaşarak birbirlerine destek olabilir ve birlikte çözümler üretebilirler. Bu gruplar otizmli çocukların ailelerinin yalnız olmadıklarını hissetmelerine ve toplumun bir parçası olduklarını görmelerine yardımcı olur. Otizm farkındalığı oluşturmak bilgi paylaşımı, eğitim, medya ve sosyal etkinlikler aracılığıyla toplumun her kesimini bilinçlendirmeyi gerektirir. Otizmli kişilerin ve ailelerinin ihtiyaçlarını ve haklarını anlamak onların topluma tam katılımını sağlamada önemli bir adımdır. Bu farkındalığı artırmak otizmli bireylerin yaşam kalitesini ve toplumsal kabulünü önemli ölçüde iyileştirebilir (9).

Otizmin teşhisi erken yaşlarda konulduğunda erken müdahale ve tedavi olanaklarının daha etkili bir şekilde uygulanmasını sağlar. Kesin bir otizm tedavisi olmamakla birlikte çeşitli müdahale ve özel eğitim destek yöntemleriyle otizmli çocukların yaşam kalitesinin artırılması hedeflenir. Erken tanı otizmli çocukların sosyal becerilerini geliştirmelerine, iletişim yeteneklerini artırmalarına ve bağımsız yaşam becerilerini kazanmalarına yardımcı olabilir (7). Bu nedenle ebeveynlerin çocuklarının gelişiminde herhangi bir anormallik fark etmeleri durumunda, vakit kaybetmeden bir uzmana başvurmaları önemlidir.

Kaynaklar

1. https://www.nimh.nih.gov/health/topics/autism-spectrum-disorders-asd
2. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/autism-spectrum-disorder/symptoms-causes/syc-20352928
3. https://www.verywellhealth.com/autism-symptoms-and-eye-contact-260565
4. https://www.autism.org.uk/advice-and-guidance/what-is-autism
5. https://www.verywellhealth.com/is-late-speech-a-sign-of-autism-259888
6. https://autism.org/what-is-autism/
7. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/autism-spectrum-disorder/diagnosis-treatment/drc-20352934
8. https://www.autismspeaks.org/autism-diagnostic-criteria-dsm-5
9. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/autism-spectrum-disorders
10. https://www.pediaplex.net/blog/5-ways-you-can-raise-autism-awareness