İçindekiler
Epilepsi Nedir? Belirtileri Nelerdir?
Epilepsi, dünya çapında yaklaşık 50 milyon insanı etkileyen kronik (uzun süreli) bir beyin hastalığıdır. Bu durum vücudun bir bölümünü veya tüm vücudu kapsayabilen ve bazen bilinç kaybı ve bağırsak veya mesane fonksiyonu kontrolünün eşlik ettiği, kısa süreli, istemsiz hareket atakları olan, tekrarlayan nöbetlerle karakterizedir. Tek bir nöbet geçirmek epilepsi hastalığına kesin tanı koymak için yeterli değildir. Hastalığa tanı konulması için en az 24 saat ara ile iki epilepsi nöbetinin ortaya çıkması gerekir.
Epilepsi hastalığının neden olduğu nöbet atakları bir grup beyin hücresinde meydana gelen aşırı elektrik deşarjı sonucunda oluşur. Beynin farklı bölgelerinde oluşabilen elektriksel deşarjlar kısa veya uzun süreli olarak ortaya çıkabilir. Nöbet sonucunda dikkat kaybı, kas titremesi veya vücudun kasılması gibi semptomlar oluşabilir. Epilepsi nöbetleri yılda bir kereden daha az olabileceği gibi günde birden fazla kez oluşum gösterebilir.
Genellikle çocuklukta veya 60 yaşın üzerindeki kişilerde oluşum göstermekle birlikte epilepsi her yaş grubunda ortaya çıkabilir. Genellikle ömür boyu süren bu hastalık bazı durumlarda zamanla yavaş yavaş iyileşebilir.
Epilepsi Çeşitleri Nelerdir?
Halk arasında sara hastalığı olarak da bilinen epilepsi nöbet çeşitleri, beynin hangi bölgesinin etkilendiğine bağlı olarak iki gruba ayrılır. Bunlar şu şekildedir:
- Genelleştirilmiş Nöbetler: Beyinde her iki bölgenin de etkilendiği nöbetlere genelleştirilmiş nöbetler denir. Bazen küçük nöbetler olarak da adlandırılan devamsızlık nöbetleri, hızlı göz kırpmaya veya birkaç saniye boşluğa bakmaya neden olabilir.
- Fokal Nöbetler: Beynin sadece bir bölgesinde bulunur. Bu nöbetlere kısmi nöbetler de denir. Basit fokal nöbetler beynin küçük bir bölümünü etkiler. Bu nöbetler seğirmeye veya garip tat veya koku gibi duyularda değişikliğe neden olabilir. Karmaşık fokal nöbetler epilepsili bir kişinin kafasını karıştırabilir veya sersemletebilir. Kişi birkaç dakikaya kadar sorulara veya talimatlara yanıt vermeyebilir.
Epilepsi Neden Olur?
Epilepsi, kişiden kişiye bulaşma özelliği gösteren bir hastalık değildir. Her ne kadar altta yatan pek çok hastalık mekanizması epilepsiye yol açsa da dünya çapındaki vakaların yaklaşık %50'sinde hastalığın nedeni hala henüz tam olarak bilinmemektedir. (1) Epilepsiye neden olan faktörler yapısal, genetik, bulaşıcı, metabolik, bağışıklık ve bilinmeyen durumlar olarak kategorilere ayrılabilir. Bununla birlikte beyin bölgesinin hasar gördüğü durumlarda da epilepsi oluşabilir. Bu durumlardan bazıları şu şekildedir:
- İnme,
- Beyinde tümör oluşması,
- Kafa travmaları,
- Alkol kullanımı,
- Doğum sırasında oksijenin yetersiz olması,
- Beyin enfeksiyonu.
Epilepsi hastalığı sonucunda beyinde bulunan elektrik sinyallerinin yolağı karışır ve ani elektriksel aktivite patlamaları oluşturur. Elektriksel aktivite patlamaları da nöbetlerin ortaya çıkmasına neden olur.
Epilepsi Risk Faktörleri Nelerdir?
Bazı durumlar epilepsi nöbetinin ortaya çıkmasını tetikleyebilir. Bu durumlardan bazıları şunları içerir:
- Stres,
- Uyku yoksunluğu veya yorgunluk,
- Yetersiz gıda alımı,
- Alkol veya uyuşturucu kullanımı,
- Reçeteli antikonvülsan ilaçların alınmaması.
Epilepsi Belirtileri Nelerdir?
Nöbetlerin özellikleri rahatsızlığın beyinde ilk nerede başladığına ve ne kadar yayıldığına bağlı olarak değişiklik gösterir. Epilepsi sonucunda farkındalık veya bilinç kaybı ve hareket, duyu (görme, duyma ve tat dahil), ruh hali veya diğer bilişsel işlevlerde bozukluklar gibi geçici semptomlar ortaya çıkabilir. Epilepsi sonucunda ortaya çıkan belirtilerden bazıları şu şekildedir:
- Vücutta kontrol edilemeyen sarsılma ve titreme,
- Bilinç kaybı,
- Boş bakmak,
- Vücudun sertleşmesi,
- Karında yükselme hissi,
- Olağandışı koku veya tat alma,
- Kol veya bacaklarda karıncalanma hissi.
Epilepsili bireyler daha fazla fiziksel soruna (nöbetlere bağlı yaralanmalardan kaynaklanan kırıklar ve morarma gibi) sahip olmanın yanı sıra, anksiyete ve depresyon gibi psikolojik rahatsızlıklara da daha yüksek oranda sahip olma eğilimindedir. (1) Benzer şekilde epilepsili kişilerde erken ölüm riski genel nüfusa göre üç kat daha fazladır. Bununla birlikte en yüksek erken ölüm oranları düşük ve orta gelirli ülkeler ile kırsal alanlarda görülmektedir. (1) Özellikle düşük ve orta gelirli ülkelerde epilepsiye bağlı ölüm nedenlerinin büyük bir kısmı (örneğin düşme, boğulma, yanık ve uzun süreli nöbetler gibi) potansiyel olarak önlenebilir niteliktedir. (1)
Epilepsi Nasıl Teşhis Edilir?
Teknik olarak bilinen bir tıbbi durumun (örneğin alkolün bırakılması veya kan şekerinin düşmesi gibi) neden olmadığı iki veya daha fazla nöbet geçirilmesi durumunda epilepsinin varlığı düşünülebilir. Teşhis konulmadan önce doktor tarafından fizik muayene yapılarak tıbbi geçmiş ve kan tahlili istenebilir. Nöbet sırasında ortaya çıkan belirtiler de fizik muayenede öğrenilir. Doktor tarafından bireye veya (nöbetinize tanık olan) aile üyesine nöbet sırasında aşağıdakilerden herhangi birinin yaşanıp yaşanmadığı sorulabilir:
- Kas kasılması,
- Kas sertliği,
- Bağırsak veya mesane kontrolünün kaybı (nöbet sırasında işeme veya büyük tuvaleti yapma),
- Nefes almada değişiklik,
- Ten rengi soluklaşması,
- Boş boş bakmak,
- Farkındalık kaybı,
- Konuşmakta veya size söylenenleri anlamakta zorluk çekmek.
Epilepsiyi Teşhis Etmek İçin Hangi Testler Yapılabilir?
Epilepsi hastalığına kesin tanı konulması için doktor tarafından bazı tetkiklerin yapılması istenebilir. Bunlardan bazıları şu şekildedir:
- Kan Testleri: Bir kan örneği enfeksiyon belirtilerini, genetik durumları veya nöbetlerle ilişkili olabilecek diğer durumları tespit edebilir.
- Genetik Test: Epilepsili bazı kişilerde genetik testler hastalığın durumu ve nasıl tedavi edileceği hakkında daha fazla bilgi verebilir. Genetik test çoğunlukla çocuklarda yapılır ancak epilepsisi olan bazı yetişkinlerde de yararlı olabilir.
- Elektroensefalografi (EEG): Epilepsi hastalığına sahip olan bireylerde beyinde meydana gelebilecek olağan dışı elektriksel aktiviteyi kontrol etmek için bir elektroensefalogram kullanılır. Epilepsiyi teşhis etmek için kullanılan en yaygın testlerden biri olan elektroensefalografi işleminde elektrotlar (küçük metal diskler) kullanılır. Saç derisine yerleştirilen elektrotlar beyinde oluşan elektriksel aktiviteyi kaydeder.
- Bilgisayarlı Tomografi (BT) Taraması: Beynin bölgesel görüntülerinin değerlendirilmesi için bilgisayarlı tomografi yöntemi kullanılabilir. Bilgisayarlı tomografi taramaları beyinde epilepsiye neden olabilecek tümörleri, kanamaları veya kistleri tespit edebilir.
- Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRI): Bilgisayarlı tomografi taraması gibi manyetik rezonans görüntüleme de nöbetlere neyin neden olabileceğini tespit etmek için beynin yapısına bakar. Manyetik rezonans taraması sırasında güçlü manyetik alanlar kullanılarak detaylı resimler üretilir. Elde edilen resimler bilgisayarlı tomografi işlemine göre daha ayrıntılıdır.
- Pozitron Emisyon Tomografisi (PET): Pozitron emisyon tomografi işlemi için düşük dozda bir radyoaktif madde kullanılır. Kullanılan madde beyindeki metabolik aktivitenin görselleştirilmesine ve değişikliklerin tespit edilmesine yardımcı olmak için bir damara enjekte edilir. Beynin metabolizması düşük olan bölgeleri nöbetlerin meydana geldiği yerleri işaret edebilir.
Epilepsi Tedavisi Nasıl Yapılır?
Epilepsi hastalığında uygulanan tedavi hastalık için tanı alan kişilerin daha az nöbet geçirmesine veya nöbetlerin tamamen ortadan kalkmasına yardımcı olabilir. Olası tedaviler şunları içerir:
- İlaç Kullanımı: Epilepsi hastalığının tedavisinde antiepileptik ilaç olarak da adlandırılan bir nöbet önleyici ilaç reçete edilebilir. Bununla birlikte bazı durumlarda nöbetlerin sayısını ve yoğunluğunu azaltmak için birden fazla ilaç kullanılması gerekebilir.
- Ameliyat: İlaçlar nöbetleri yeterince kontrol edemediğinde epilepsi ameliyatı bir seçenek olabilir. Epilepsi ameliyatında cerrah beyinde nöbetlere neden olan bölgeyi çıkarır.
- Ketojenik Bir Diyet: Epilepsili bazı çocuklar ve yetişkinlerde nöbetleri azaltmak amacı ile yüksek yağ ve düşük karbonhidrat içeren bir diyet uygulanabilir. Ketojenik beslenme olarak bilinen bu diyet programı ilaçların epilepsiyi kontrol etmede yeterli olmadığı durumlarda tercih edilebilir.
Kaynakça:
- https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/epilepsy
- https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/epilepsy/symptoms-causes/syc-20350093#:~:text=Epilepsy%20happens%20as%20a%20result,and%20sometimes%20loss%20of%20awareness.
- https://www.nhs.uk/conditions/epilepsy/
- https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/epilepsy/diagnosis-treatment/drc-20350098
- https://www.cdc.gov/epilepsy/about/types-of-seizures.htm
- https://www.aans.org/en/Patients/Neurosurgical-Conditions-and-Treatments/Epilepsy
- https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/17636-epilepsy
Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Bu sayfada, tedavi edici sağlık hizmetiyle ilgili bilgiler yer almamaktadır. Tanı ve tedavi için lütfen doktorunuza danışın.