Yemek Borusu Hastalıkları

Yemek Borusu Hastalıkları Nelerdir?

Yemek borusu, tıbbi adıyla özofagus, ağızdan alınan besinlerin mideye taşınmasını sağlayan kas yapısında bir tüptür. Ortalama 25 cm uzunluğunda olan bu yapı, hem mekanik hem de nörolojik kontrol altında çalışan karmaşık bir organdır. Özofagus, sadece bir taşıyıcı organ değil, aynı zamanda vücutta önemli birçok hastalığın da etkilediği bir bölgedir. Yemek borusu hastalıkları, yapısal, iltihabi, motor (hareket bozukluğu) ya da tümöral nedenlere bağlı olarak ortaya çıkabilir.

Yemek borusunu etkileyen en yaygın hastalıklar arasında gastroözofageal reflü hastalığı (GERD), özofajit (iltihap), akalazya, özofagus spazmı, özofageal striktür (darlık), Barrett özofagusu ve yemek borusu kanseri yer alır. GERD, mide asidinin yemek borusuna kaçması sonucu gelişen en sık hastalıklardan biridir. Uzun süreli asit teması, yemek borusu mukozasında tahrişe ve ilerleyen dönemde iltihaplanmaya yol açar. Barrett özofagusu, kronik reflüye bağlı olarak yemek borusu hücrelerinde gelişen yapısal değişikliktir ve bazı vakalarda kanser öncüsü lezyonlara dönüşebilir. Akalazya, yemek borusunun alt ucundaki kasların yeterince gevşeyememesi sonucu besinlerin mideye geçememesiyle karakterize nadir bir motor bozukluktur.

Bunların dışında radyasyon tedavisi, bazı ilaçlar, mantar enfeksiyonları (özellikle bağışıklık sistemi zayıf bireylerde Candida kaynaklı), yutulan yabancı cisimler veya kimyasallar da yemek borusunda geçici ya da kalıcı hasara neden olabilir. Ayrıca doğuştan gelen anatomik bozukluklar ya da nörolojik hastalıklar da özofagus fonksiyonlarını etkileyebilir.

Bu Hastalıkların Belirtileri ve Nedenleri

Yemek borusu hastalıkları çeşitli ve bazen yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyen belirtilerle kendini gösterir. En yaygın semptom, yutma güçlüğü olarak tanımlanan disfajidir. Bu durum, hem sıvı hem de katı gıdaların geçişinde zorlanma ile kendini belli edebilir. Bazı hastalarda ağrılı yutma (odinofaji), göğüste yanma veya baskı hissi, ağızda acı tat, sık geğirme, mide içeriğinin ağıza gelmesi (regürjitasyon), gece öksürüğü ve ses kısıklığı gibi semptomlar ön plandadır.

Gastroözofageal reflü hastalığında, mide asidinin yemek borusuna geri kaçışı nedeniyle yanma, mide ekşimesi ve boğaza kadar çıkan acı sıvı hissi oluşur. Özofajitte bu tabloya ek olarak yutkunurken ağrı da gelişebilir. Akalazya hastalarında yutma güçlüğü daha belirgindir ve yemek borusunda biriken besin maddeleri gece uyku sırasında ağıza geri gelebilir. Barrett özofagusu ise sıklıkla belirti vermez; ancak kronik reflü hastalarında rutin endoskopik inceleme sırasında tanı alır. Yemek borusu kanseri ilerledikçe yutma zorluğu artar ve kilo kaybı gibi sistemik bulgular ortaya çıkar.

Yemek borusu hastalıklarının nedenleri arasında mide asidinin geri kaçışı, bağışıklık sistemini etkileyen hastalıklar, bazı enfeksiyonlar, yaşa bağlı doku zayıflığı, genetik yatkınlık, kronik sigara ve alkol kullanımı ile sağlıksız beslenme alışkanlıkları yer alır. Uzun süreli mide asidi maruziyeti, mukozal tahrişe neden olarak hücresel değişikliklere zemin hazırlar. Özellikle sigara ve alkol, yemek borusu kanserinin en önemli risk faktörleri arasında yer almaktadır.

Tanı koymak için üst gastrointestinal sistem endoskopisi, baryumlu özofagus grafisi, özofagus manometrisi ve pH metre gibi özel tanı testlerinden yararlanılır. Tedavi ise hastalığın türüne göre değişiklik gösterir. İlaç tedavileri, endoskopik girişimler, yaşam tarzı değişiklikleri ve bazı durumlarda cerrahi yöntemler tercih edilebilir.

Sonuç

Yemek borusu hastalıkları, yutma işlevini bozan, yaşam kalitesini düşüren ve bazı durumlarda ciddi komplikasyonlara yol açabilen hastalıklardır. Erken tanı konulduğunda çoğu hastalık etkili şekilde kontrol altına alınabilir. Özellikle uzun süren mide yanması, yutma güçlüğü, açıklanamayan kilo kaybı ve göğüs ağrısı gibi belirtiler göz ardı edilmemeli; bu tür şikâyetlerde mutlaka uzman değerlendirmesi alınmalıdır. Zamanında müdahale, yemek borusu sağlığının korunmasında kritik rol oynar.