Pulmoner Emboli

Pulmoner emboli nedir?

Pulmoner emboli, genellikle bacaklardaki derin venlerde oluşan bir pıhtının (derin ven trombozu) koparak akciğerlere taşınması ve burada bir veya birden fazla akciğer arterini tıkaması sonucu ortaya çıkan, hayati risk taşıyan akut bir durumdur. Bu olay, akciğerlerdeki kan akımını aniden engelleyerek oksijen alışverişini bozabilir ve kalbin sağ tarafında ciddi basınç yüklenmesine yol açabilir.

Pulmoner emboli genellikle alt ekstremite venlerinden kaynaklanan pıhtılarla ilişkilidir, ancak nadiren pelvik damarlar veya üst ekstremite venleri de kaynak olabilir. Hareketsizlik, cerrahi sonrası dönem, uzun süreli yatak istirahati, kanser, gebelik, bazı doğum kontrol ilaçları ve pıhtılaşma bozuklukları pulmoner emboli riskini artıran önemli faktörler arasında yer alır. Tanı ve tedavide gecikme yaşanması, ciddi komplikasyonlara ve ölüme neden olabileceğinden, bu durum acil müdahale gerektiren bir klinik tablodur.

Pulmoner emboli belirtileri nelerdir?

Pulmoner emboli belirtileri ani başlangıçlıdır ve pıhtının büyüklüğüne, tıkanan damar sayısına ve hastanın genel sağlık durumuna göre değişiklik gösterir. En sık karşılaşılan belirti ani gelişen nefes darlığıdır. Bu nefes darlığı genellikle açıklanamayan ve beklenmedik şekilde ortaya çıkar. Göğüs ağrısı, sıklıkla keskin, batıcı karakterdedir ve solunumla artış gösterir. Bu ağrı, plevral yüzeylerin etkilenmesine bağlı olarak görülür.

Hızlı solunum (taşipne) ve çarpıntı da sık görülen bulgular arasındadır. Bazı hastalarda öksürük, balgamla birlikte ya da balgamsız olabilir; nadiren balgamda kan da gözlenebilir. Pulmoner emboliye bağlı gelişen senkop (bayılma), genellikle masif embolilerde görülür ve bu durum kalbin sağ tarafında ciddi baskı artışına işaret edebilir. Ciltte morarma (siyanoz), terleme, endişe hali ve düşük tansiyon gibi sistemik bulgular da tabloya eşlik edebilir.

Bazı hastalarda, pulmoner emboli belirtileri çok hafif olabilir veya başka hastalıklarla karıştırılabilir. Bu nedenle ani başlayan ve açıklanamayan solunum sıkıntısı yaşayan bireylerde pulmoner emboli olasılığı mutlaka değerlendirilmelidir.

Pulmoner emboli nasıl teşhis edilir?

Pulmoner emboli tanısı, klinik değerlendirme, laboratuvar testleri ve görüntüleme yöntemlerinin birlikte kullanılmasıyla konur. Öncelikle, hastanın risk faktörleri ve şikâyetleri detaylı şekilde sorgulanır. Düşük riskli hastalarda D-dimer testi, kan pıhtılaşmasının bir göstergesi olarak değerlendirilir. D-dimer düzeyinin normal olması, düşük riskli bireylerde emboli olasılığını dışlamaya yardımcı olabilir.

Bilgisayarlı tomografi pulmoner anjiyografi (BT-PA), pulmoner embolinin tanısında altın standart görüntüleme yöntemidir. Bu test, kontrast madde kullanılarak akciğer damarlarındaki pıhtının doğrudan görüntülenmesini sağlar. BT-PA, hem tanı koydurucu hem de hızlı uygulanabilir olması nedeniyle acil durumlarda tercih edilir.

Eğer BT uygulanamıyorsa, özellikle böbrek yetmezliği olan hastalarda, ventilasyon-perfüzyon sintigrafisi (V/Q sintigrafisi) alternatif olarak kullanılabilir. Bu yöntem, akciğerlerdeki hava ve kan akımını değerlendirerek pıhtının dolaylı bulgularını ortaya koyar. Ekokardiyografi, sağ kalp yüklenmesini ve pulmoner hipertansiyonu değerlendirmek amacıyla kullanılabilir, ancak pıhtının direkt olarak gösterilmesinde sınırlıdır.

Ayrıca alt ekstremitelerde pıhtı kaynağını araştırmak için doppler ultrasonografi yapılabilir. Bu yöntemle bacak toplardamarlarında derin ven trombozu saptanabilir ve emboli tanısına dolaylı destek sağlar.

Sonuç

Pulmoner emboli, akciğer damarlarında ani pıhtı tıkanıklığı ile seyreden, yaşamı tehdit edebilen ciddi bir durumdur. Ani başlayan nefes darlığı, göğüs ağrısı ve çarpıntı gibi belirtilerle kendini gösterir. Erken tanı, klinik değerlendirme ve uygun görüntüleme yöntemleriyle konulabilir. Tanı ve tedavide gecikme yaşanması, kalp yetmezliği ve ani ölüm gibi ciddi komplikasyonlara yol açabileceğinden, pulmoner emboli şüphesi taşıyan bireyler vakit kaybetmeden sağlık kuruluşuna başvurmalıdır.