Pnömoni

Pnömoni nedir?

Pnömoni, akciğerlerin alveol adı verilen hava keseciklerinde mikrobiyal bir enfeksiyon sonucu iltihap gelişmesiyle ortaya çıkan ciddi bir solunum yolu hastalığıdır. Bu enfeksiyonlar genellikle bakteriler, virüsler veya nadiren mantarlar tarafından oluşturulur. Alveoller iltihaplanarak sıvı veya irinle dolduğunda, gaz alışverişi bozulur ve vücudun oksijen ihtiyacı karşılanamaz hâle gelir. Pnömoni, her yaş grubunda görülebilse de, bebekler, yaşlılar, bağışıklık sistemi zayıflamış bireyler ve kronik hastalığı olanlar için daha büyük risk taşır.

En sık karşılaşılan etken, Streptococcus pneumoniae isimli bakteridir. Ancak influenza virüsü, COVID-19’a neden olan SARS-CoV-2 ve diğer çeşitli mikroorganizmalar da pnömoniye yol açabilir. Pnömoni, hastane dışında gelişen (toplum kökenli) veya hastanede yatan hastalarda ortaya çıkan (hastane kökenli) şeklinde sınıflandırılabilir. Erken tanı ve uygun tedavi uygulanmadığı takdirde hayati risk oluşturabilir.

Pnömoni belirtileri nelerdir?

Pnömoninin belirtileri, enfeksiyona neden olan mikroorganizmaya, hastanın yaşına ve bağışıklık durumuna göre değişiklik gösterebilir. En yaygın semptomlardan biri yüksek ateştir. Ateşe genellikle titreme, terleme, öksürük ve balgam üretimi eşlik eder. Balgam sarı, yeşil ya da kanlı olabilir. Göğüs ağrısı, özellikle derin nefes alırken veya öksürürken artan bir batıcı ağrı şeklinde hissedilebilir.

Nefes darlığı da yaygın bir belirtidir; bu durum özellikle yaşlı hastalarda ya da altta yatan kalp-akciğer hastalığı olan bireylerde daha belirgindir. Bazı hastalarda yorgunluk, baş ağrısı, kas ağrıları ve iştahsızlık gibi genel enfeksiyon bulguları da ortaya çıkabilir. Yaşlı bireylerde ise klasik belirtiler görülmeyebilir; bunun yerine bilinç bulanıklığı, düşkünlük ve genel durum bozukluğu ön planda olabilir.

Çocuklarda pnömoni; hızlı soluma, inleme, burun kanadı solunumu ve göğüste çekilmeler gibi belirtilerle kendini gösterebilir. Özellikle küçük yaş gruplarında hastalık hızla ağırlaşabileceği için erken tanı büyük önem taşır.

Pnömoni nasıl teşhis edilir?

Pnömoni tanısı, hastanın şikâyetleri, fizik muayene bulguları ve görüntüleme yöntemleri ile konur. Hekim öncelikle hastanın ateş, öksürük, balgam ve nefes darlığı gibi semptomlarını değerlendirir. Fizik muayenede, stetoskop ile akciğer sesleri dinlenir; krepitan raller (ince çıtırtı sesleri), azalmış solunum sesleri veya bronkial solunum sesi gibi bulgular pnömoniyi düşündürebilir.

Tanının doğrulanması amacıyla akciğer grafisi çekilir. Röntgende, etkilenen akciğer bölgesinde konsolidasyon (yoğunlaşma) alanları görülür. Özellikle toplum kökenli pnömonilerde bu görüntüleme tanı için yeterli olabilir. Daha karmaşık vakalarda veya tanı kesinleştirilemediğinde bilgisayarlı toraks tomografisi gibi ileri görüntüleme yöntemlerine başvurulabilir.

Laboratuvar testleri, enfeksiyonun sistemik etkilerini değerlendirmede yardımcıdır. Tam kan sayımı (lökositoz), C-reaktif protein (CRP), eritrosit sedimentasyon hızı (ESR) ve prokalsitonin düzeyleri, enfeksiyonun varlığı ve şiddeti hakkında bilgi verir. Bakteriyel etkenlerin tespiti için balgam kültürü, kan kültürü veya hızlı antijen testleri istenebilir. Viral pnömonilerde, PCR testleri ile etkenin tanımlanması mümkündür.

Altta yatan bağışıklık yetersizliği, yaşlılık, sık enfeksiyon geçirme öyküsü gibi durumlar varsa daha ileri tetkiklere de ihtiyaç duyulabilir. Tanı konduktan sonra, pnömoninin tipi, şiddeti ve hastanın genel durumu göz önüne alınarak tedavi planlanır.

Sonuç

Pnömoni, akciğer dokusunun enfeksiyonuna bağlı olarak gelişen ve ciddi seyir gösterebilen bir hastalıktır. Ateş, öksürük, balgam ve nefes darlığı gibi belirtilerle ortaya çıkar. Erken tanı, akciğer grafisi ve laboratuvar testleri ile mümkündür. Pnömoni, özellikle risk gruplarında ölümcül seyredebildiği için zamanında teşhis ve uygun tedavi hayati öneme sahiptir.