Pankreas İltihabı

Pankreas İltihabı Nedir?

Pankreas iltihabı, tıbbi adıyla pankreatit, pankreasın kendi sindirim enzimleri tarafından hasara uğratılması sonucu gelişen inflamatuvar bir hastalıktır. Pankreas, hem sindirime yardımcı enzimleri hem de kan şekeri dengesini sağlayan hormonları (özellikle insülin ve glukagon) üreten hayati bir organdır. Bu nedenle pankreasta oluşan herhangi bir inflamasyon, sindirim sistemi fonksiyonları başta olmak üzere genel vücut metabolizmasını etkileyen ciddi sonuçlar doğurabilir.

Pankreatit akut veya kronik formda ortaya çıkabilir. Akut pankreatit, ani başlayan, şiddetli karın ağrısı ve sindirim bozukluklarıyla seyreden bir klinik tabloya yol açar ve uygun tedavi ile tamamen iyileşebilir. Kronik pankreatit ise uzun süreli, tekrarlayan inflamasyon atakları sonucunda pankreas dokusunda kalıcı hasar oluşmasıyla karakterizedir. Kronik form, zamanla pankreasın hem sindirim hem de hormonal fonksiyonlarında geriye dönüşsüz kayıplara yol açabilir.

Tanı konulması ve tedavi planının oluşturulması için hastalığın tipi, nedeni ve vücut üzerindeki etkileri detaylı biçimde değerlendirilmelidir. Özellikle şiddetli akut vakalarda erken tanı ve müdahale, yaşamı tehdit eden komplikasyonların önlenmesi açısından büyük önem taşır.

Pankreas İltihabının Nedenleri ve Belirtileri

Pankreas iltihabının en sık görülen nedeni safra taşlarıdır. Safra yollarında oluşan taşlar, pankreas kanalını tıkayarak sindirim enzimlerinin pankreasta birikmesine neden olur. Bu birikim, enzimlerin aktif hale gelerek pankreas dokusunu sindirmesiyle sonuçlanır. İkinci en sık neden ise alkol kullanımına bağlı gelişen pankreatittir. Özellikle uzun süreli ve yüksek miktarda alkol tüketimi, pankreasın kimyasal dengesini bozarak inflamasyona zemin hazırlar.

Bunların dışında bazı ilaçlar, travmalar, viral enfeksiyonlar, metabolik bozukluklar (hiperkalsemi, hiperlipidemi), genetik yatkınlık, pankreas kanalında darlık ve endoskopik retrograd kolanjiyopankreatografi (ERCP) işlemi de pankreatit gelişimine neden olabilir. Kronik formda ise alkol kullanımı başlıca etken olarak öne çıkarken, bazı otoimmün süreçler ve genetik faktörler de etkili olabilir.

Akut pankreatit, genellikle aniden başlayan, şiddetli ve karın üst kısmında hissedilen ağrı ile belirti verir. Bu ağrı sırta doğru yayılabilir ve öne eğilmekle hafifleyebilir. Ağrıya sıklıkla mide bulantısı, kusma, ateş, karında hassasiyet ve iştahsızlık eşlik eder. Şiddetli olgularda karın şişliği, düşük tansiyon, solunum sıkıntısı ve bilinç değişikliği gibi sistemik etkiler görülebilir. Laboratuvar testlerinde amilaz ve lipaz enzim düzeylerinin yükselmesi tanıda yol göstericidir.

Kronik pankreatit ise genellikle tekrarlayan karın ağrıları, kilo kaybı, yağlı dışkılama (steatore) ve diyabet gelişimi ile karakterizedir. Bu formda pankreas dokusunda ilerleyici fibrozis meydana gelir ve organ işlevini kaybetmeye başlar. İleri evrelerde dışarıdan pankreas enzimi desteği ve insülin tedavisi gerekebilir.

Tanıda abdominal ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi (BT), manyetik rezonans görüntüleme (MR) ve endoskopik ultrasonografi (EUS) gibi görüntüleme yöntemleri kullanılır. Tedavi süreci ise nedene, hastalığın şiddetine ve olası komplikasyonlara göre planlanır. Hafif olgularda sıvı desteği, açlık ve ağrı kontrolü yeterli olabilirken, şiddetli vakalarda yoğun bakım düzeyinde izlem ve gerekirse girişimsel ya da cerrahi müdahale gerekebilir.

Sonuç

Pankreas iltihabı, hafif seyirli ataklardan yaşamı tehdit eden ciddi komplikasyonlara kadar geniş bir klinik yelpazeye sahip önemli bir sağlık sorunudur. En sık nedenleri arasında safra taşları ve alkol kullanımı yer alır. Akut formda erken tanı ve tedaviyle tam iyileşme sağlanabilirken, kronik pankreatit uzun vadeli organ hasarına yol açabilir. Pankreas iltihabının şiddeti ve olası sonuçları dikkate alındığında, sindirim sistemiyle ilgili belirtilerin ihmal edilmemesi ve uzman değerlendirmesiyle yönetilmesi hayati önem taşır.