Otoimmün Rahatsızlıklar

Otoimmün rahatsızlıklar nedir?

Otoimmün rahatsızlıklar, bağışıklık sisteminin vücudun kendi sağlıklı hücre ve dokularını yabancı olarak algılayarak onlara saldırması sonucu gelişen kronik hastalık grubudur. Normalde enfeksiyonlara ve zararlı ajanlara karşı savunma görevini üstlenen bağışıklık sistemi, bu hastalıklarda kendi organlarını hedef alır ve kalıcı doku hasarına neden olabilir. Otoimmün hastalıklar sistemik ya da organ-spesifik olabilir. Sistemik otoimmün hastalıklar birden fazla organ sistemini etkileyebilirken, organ-spesifik hastalıklar yalnızca belirli bir doku ya da organı tutar. Bu gruba giren yaygın hastalıklar arasında sistemik lupus eritematozus, romatoid artrit, Hashimoto tiroiditi, tip 1 diyabet, multipl skleroz, çölyak hastalığı ve sedef hastalığı yer alır. Genetik yatkınlık, çevresel faktörler, enfeksiyonlar, hormonal değişiklikler ve bazı ilaçlar otoimmün süreçlerin gelişiminde rol oynayabilir. Kadınlarda erkeklere kıyasla daha sık görülür ve çoğu hastalık kronik seyirlidir.

Otoimmün rahatsızlıkların belirtileri nelerdir?

Otoimmün hastalıkların belirtileri tutulan organ ya da sistemlere göre büyük farklılık gösterebilir. Ancak birçok otoimmün hastalıkta ortak bazı belirtiler de bulunmaktadır. En yaygın görülen semptomlar arasında yorgunluk, kas ve eklem ağrıları, cilt döküntüleri, düşük dereceli ateş, halsizlik ve kilo değişiklikleri yer alır. Romatoid artrit gibi hastalıklarda sabah tutukluğu ve küçük eklemlerde şişlik, lupus hastalığında ise kelebek şeklinde yüzde döküntü, fotosensitivite ve iç organ tutulumları görülebilir. Hashimoto tiroiditinde hipotiroidi belirtileri ön plandayken, çölyak hastalığında ishal, karın ağrısı ve besin emilim bozuklukları dikkat çeker. Multipl sklerozda kas güçsüzlüğü, uyuşma, denge kaybı ve görme bozuklukları gibi nörolojik belirtiler ortaya çıkabilir. Semptomlar zamanla artabilir, dönemsel alevlenmeler ve remisyonlarla seyredebilir. Bu nedenle bazı hastalarda tanı gecikebilir veya karışık bulgularla seyredebilir.

Otoimmün rahatsızlıklar nasıl teşhis edilir?

Otoimmün hastalıkların teşhisi, hastanın tıbbi öyküsünün ayrıntılı değerlendirilmesi, fizik muayene bulguları ve çeşitli laboratuvar testlerinin birlikte yorumlanmasıyla konur. Kan testleri, otoimmün yanıtı gösteren antikorların saptanmasında temel rol oynar. Antinükleer antikor (ANA) testi, romatoid faktör (RF), anti-CCP, anti-dsDNA, anti-TPO, anti-Tg, ANCA gibi özgül otoantikor testleri hastalığın tipine göre seçilerek uygulanır. Aynı zamanda sedimantasyon hızı ve C-reaktif protein (CRP) düzeyleri gibi iltihabi belirteçler hastalığın aktivitesini değerlendirmede kullanılır. Gereken durumlarda doku biyopsisi, görüntüleme yöntemleri veya ileri düzey genetik testler de tanıya yardımcı olabilir. Otoimmün hastalıkların doğru şekilde teşhis edilmesi, hem tedavi planlaması hem de olası organ hasarlarının önlenmesi açısından büyük önem taşır.

Sonuç

Otoimmün rahatsızlıklar, bağışıklık sisteminin kendi dokularına karşı oluşturduğu yanıt sonucunda gelişen, genellikle kronik seyirli ve çok yönlü semptomlara neden olan kompleks hastalıklardır. Erken tanı ve düzenli takip ile bu hastalıkların kontrol altına alınması, semptomların hafifletilmesi ve komplikasyonların önlenmesi mümkündür. Belirtileri olan bireylerin uzman hekim değerlendirmesi alması, doğru tanı ve uygun tedavi süreci için gereklidir.