Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH)

Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) nedir?

Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), hava yollarında kalıcı daralma ve akciğerlerde ilerleyici solunum fonksiyon kaybı ile seyreden, genellikle geri dönüşümsüz nitelikte olan kronik bir solunum yolu hastalığıdır. KOAH, esas olarak kronik bronşit ve amfizem adı verilen iki klinik tablonun birlikte ya da ayrı ayrı görülmesiyle ortaya çıkar. Hastalığın temel özelliği, soluk alıp verirken hava akımının kısıtlanması ve bu durumun zamanla ilerlemesidir.

KOAH’ın en önemli nedeni sigara kullanımına bağlı olarak gelişen hava yolu hasarıdır. Bununla birlikte, hava kirliliği, mesleki toz ve gaz maruziyeti, genetik yatkınlık (örneğin alfa-1 antitripsin eksikliği) ve çocukluk çağında geçirilen tekrarlayan solunum yolu enfeksiyonları da hastalık riskini artıran faktörler arasında yer alır. KOAH, dünya genelinde ciddi bir halk sağlığı sorunu olup, yaşam kalitesini azaltan ve mortaliteye yol açabilen kronik hastalıklar arasında ön sıralarda yer alır.

KOAH belirtileri nelerdir?

KOAH belirtileri genellikle yavaş gelişir ve hastalık ilerledikçe belirgin hâle gelir. En yaygın semptomlardan biri kronik öksürük olup, çoğunlukla sabahları daha fazla hissedilir ve genellikle balgamla birliktedir. Balgam üretimi, bronşlarda biriken mukusun atılması için artar ve bu balgam enfeksiyon durumlarında renk değiştirerek sarı-yeşil olabilir.

Nefes darlığı (dispne), KOAH’ın en belirgin semptomlarından biridir ve başlangıçta yalnızca efor sırasında ortaya çıkarken, zamanla istirahat hâlinde bile hissedilebilir. Hırıltılı solunum, göğüste sıkışma hissi ve egzersiz kapasitesinde azalma da sık görülen diğer belirtilerdir. Hastalığın ilerleyen dönemlerinde kandaki oksijen seviyesinin düşmesi, yorgunluk, kilo kaybı, morarma (siyanoz) ve sağ kalp yetmezliği gibi komplikasyonlara yol açabilir.

KOAH semptomları, özellikle soğuk hava, sigara dumanı, hava kirliliği, enfeksiyonlar ve fiziksel eforla tetiklenebilir. Hastalar zaman zaman semptomlarının belirgin şekilde arttığı ve tıbbi müdahale gerektirdiği akut alevlenme dönemleri yaşayabilir. Bu dönemler, hastalığın seyri üzerinde önemli etkiye sahiptir ve sık yaşanması, yaşam kalitesini ve prognozu olumsuz etkiler.

KOAH nasıl teşhis edilir?

KOAH tanısı, klinik öykü, fizik muayene bulguları ve solunum fonksiyon testleri ile konur. Tanıda en önemli araç spirometri adı verilen solunum testidir. Spirometri, akciğerlerin ne kadar hava alıp verdiğini ve hava akımındaki kısıtlanmayı değerlendirir. KOAH’ta, özellikle FEV₁/FVC oranının %70’in altına düşmesi, hava yolu obstrüksiyonunun varlığını gösterir. Bu değerler bronkodilatör ilaç sonrası da düzelmiyorsa, KOAH tanısı doğrulanır.

Hastanın sigara öyküsü, mesleki maruziyetleri, öksürük süresi, balgam üretimi ve nefes darlığı detaylı şekilde sorgulanır. Fizik muayenede, akciğerlerde hırıltılı solunum sesleri, uzamış ekspiryum ve göğüs kafesinde genişleme gibi bulgular saptanabilir.

Tanıyı desteklemek ve hastalığın şiddetini değerlendirmek amacıyla akciğer grafisi ya da daha detaylı bir görüntüleme olan yüksek çözünürlüklü bilgisayarlı tomografi (BT) kullanılabilir. Bu yöntemler, amfizem, hiperinflasyon ya da akciğer parankim hasarını gösterme açısından yardımcıdır. Oksijen seviyelerinin değerlendirilmesi için kan gazı analizi yapılabilir.

Ayrıca, KOAH’ın başka hastalıklarla (örneğin astım, kalp yetmezliği) karışmaması için ayırıcı tanı yapılması önemlidir. Erken dönemde tanı konulması, ilerleyici akciğer hasarının önlenmesi ve yaşam kalitesinin korunması açısından kritik öneme sahiptir.

Sonuç

KOAH, hava yollarında geri dönüşümsüz daralma ile seyreden ve akciğer fonksiyonlarını kademeli olarak bozan kronik bir hastalıktır. En sık nedeni sigara kullanımı olan KOAH, öksürük, balgam ve nefes darlığı gibi semptomlarla kendini gösterir. Tanı, solunum fonksiyon testleri ile konur ve hastalığın şiddeti objektif olarak belirlenebilir. Erken tanı, sigarayı bırakma, uygun medikal tedavi ve yaşam tarzı değişiklikleri ile KOAH’ın ilerleyişi yavaşlatılabilir ve hasta yaşam kalitesi belirgin şekilde artırılabilir.