Retinitis Pigmentoza

Retinitis pigmentosa nedir?

Retinitis pigmentosa (RP), genetik kökenli, ilerleyici bir retina hastalığıdır ve genellikle her iki gözü etkileyerek zamanla ciddi görme kayıplarına yol açar. Bu hastalık, gözün retina tabakasındaki ışığa duyarlı fotoreseptör hücrelerin (özellikle rod ve koniler) işlev kaybı ile karakterizedir. Rod hücreler gece ve loş ışıkta görmeyi, koniler ise renkli ve detaylı görmeyi sağlar. RP, öncelikle rod hücrelerini etkilediğinden ilk olarak gece görüşü bozulur, ardından koni hücreleri de etkilenerek merkezi ve renkli görme azalır.

Hastalık çoğunlukla otozomal resesif, otozomal dominant ya da X’e bağlı resesif kalıtımla geçer. Belirtiler genellikle çocukluk veya genç erişkinlik döneminde başlar, ancak ilerleme hızı ve seyri genetik tipe göre değişebilir. Retinitis pigmentosa, nadir hastalıklar grubunda yer alır ve kesin tedavisi henüz bulunmamaktadır; ancak semptomların yönetimi ve görme fonksiyonunun mümkün olduğunca korunması hedeflenir.

Retinitis pigmentosa belirtileri nelerdir?

Retinitis pigmentosa'nın en belirgin belirtisi gece körlüğüdür (nyctalopia). Hastalar düşük ışıklı ortamlarda net görememekten, karanlıkta yönlerini bulmakta zorlanmaktan şikâyet eder. Bu durum genellikle çocukluk ya da ergenlik döneminde fark edilir. Zamanla periferik (çevresel) görme daralır, bu da hastanın görüş alanını tünel gibi sınırlı bir çerçeveye indirger. Hastalar ilerleyen evrelerde yalnızca merkezi görmelerini kullanabilir hâle gelir.

Hastalığın daha ileri evrelerinde merkezi görme ve renk ayırt etme becerisi de bozulabilir. Görsel detayları seçme, okuma ve yüz tanıma gibi aktiviteler giderek zorlaşır. Bazı hastalarda ışık hassasiyeti, baş ağrısı ve kontrast kaybı gibi şikâyetler de eşlik edebilir. Göz dibi muayenesinde retinada pigment birikimleri, damar daralmaları ve optik sinir başında solukluk gibi tipik bulgular saptanabilir.

RP’nin seyri kişiden kişiye farklılık gösterebilir; bazı bireylerde ilerleme yavaşken, bazılarında daha hızlı görme kaybı gelişebilir. Bu nedenle düzenli göz kontrolleriyle hastalığın seyri yakından izlenmelidir.

Retinitis pigmentosa hastalığında dikkat edilmesi gerekenler nelerdir?

Retinitis pigmentosa genetik bir hastalık olduğundan, tanı konulduğunda genetik danışmanlık alınması önemlidir. Aile bireylerinde benzer şikâyetlerin olup olmadığı sorgulanmalı ve gerekiyorsa tarama testleri uygulanmalıdır. Hastalığın ilerleyici doğası göz önünde bulundurularak, görme fonksiyonunu desteklemeye yönelik stratejiler planlanmalıdır.

Düzenli göz muayeneleri, retina fonksiyonlarının ve hastalık seyrinin takibi açısından büyük önem taşır. Elektroretinografi (ERG), görme alanı testleri ve optik koherens tomografi (OCT) gibi ileri tetkikler, hastalığın ilerleme derecesini değerlendirmede kullanılır.

Günümüzde hastalığı tamamen durduran bir tedavi bulunmasa da, bazı destekleyici yaklaşımlar önerilmektedir. Antioksidan destekler, A vitamini türevleri, düşük görüş rehabilitasyonu, özel optik cihazlar, ve gen tedavisi araştırmaları bu alanda umut vaat eden gelişmelerdir. Aynı zamanda güneş gözlüğü kullanımı, zararlı ultraviyole ışınlardan korunarak retina hasarını yavaşlatabilir.

Hastalığın psikolojik ve sosyal etkileri de göz önünde bulundurulmalı, hastalar yaşam kalitesini artıracak şekilde bilgilendirilmeli ve gerektiğinde psikolojik destek sağlanmalıdır. Görme kaybının ilerlediği bireylerde işlevselliği korumaya yönelik mesleki ve sosyal rehabilitasyon programları planlanmalıdır.

Sonuç

Retinitis pigmentosa, retina tabakasındaki fotoreseptör hücrelerin dejenerasyonu ile seyreden, kalıtsal ve ilerleyici bir göz hastalığıdır. Gece körlüğü ve çevresel görme kaybı ile başlayan tablo, zamanla ciddi görme kısıtlılıklarına yol açabilir. Erken tanı, genetik danışmanlık, düzenli takip ve destekleyici yaklaşımlar, hastaların yaşam kalitesini korumada temel rol oynar. Tedavi alanındaki bilimsel gelişmeler, gelecekte RP’nin seyrini değiştirebilecek potansiyel taşımaktadır.