Gıda İntoleransları

Gıda intoleransı nedir?

Gıda intoleransı, belirli gıdaların sindirim sisteminde tam olarak işlenememesi sonucu ortaya çıkan, bağışıklık sisteminden bağımsız gelişen bir sindirim bozukluğudur. Gıda alerjilerinden farklı olarak, intolerans durumlarında bağışıklık sistemi aktif olarak devreye girmez ve semptomlar genellikle daha geç ve hafif şiddetli seyreder. Bu durum, çoğunlukla sindirimde görev alan bazı enzimlerin eksikliği veya belirli gıda bileşenlerine karşı duyarlılık nedeniyle meydana gelir. En sık karşılaşılan gıda intoleransları arasında laktoz intoleransı, fruktoz intoleransı, gluten duyarlılığı (çölyak dışı gluten intoleransı) ve histamin intoleransı yer alır. Gıda intoleransı yaşam kalitesini etkileyebilir, ancak genellikle hayatı tehdit edici değildir.

Gıda intoleranslarının belirtileri nelerdir?

Gıda intoleransının belirtileri kişiden kişiye değişebilir ve genellikle gıdanın tüketilmesinden birkaç saat sonra ortaya çıkar. En yaygın semptomlar sindirim sistemine ait şikâyetlerdir. Bunlar arasında karın ağrısı, şişkinlik, gaz, ishal, bulantı ve hazımsızlık yer alır. Laktoz intoleransında süt ve süt ürünleri tüketildikten sonra karında rahatsızlık hissi ve gaz şikâyeti ön plandadır. Gluten intoleransı olan bireylerde karın krampları, baş ağrısı, yorgunluk ve bazen cilt döküntüleri görülebilir.

Gıda intoleransları yalnızca sindirim sistemiyle sınırlı kalmayabilir. Bazı bireylerde baş ağrısı, ciltte kızarıklık veya kaşıntı, eklem ağrısı, migrensi belirtiler, konsantrasyon güçlüğü ve yorgunluk gibi sistemik şikâyetler de gelişebilir. Belirtiler genellikle kronik seyirlidir ve kişi belirli bir gıdayı tükettikçe tekrarlayan bir hal alır.

Gıda intoleransı nasıl teşhis edilir?

Gıda intoleransının tanısı, öncelikle ayrıntılı hasta öyküsü ve semptomların değerlendirilmesiyle başlar. Hekim, şikâyetlerin hangi gıdalarla ilişkili olduğunu sorgular ve semptom-gıda ilişkisini analiz eder. Eliminasyon diyeti adı verilen yöntemle şüpheli gıdalar belirli bir süreyle beslenmeden çıkarılır, ardından kontrollü şekilde yeniden eklenerek semptomların tekrarlanıp tekrarlanmadığı gözlemlenir.

Laktoz intoleransı için hidrojen nefes testi, gluten intoleransı şüphesi varsa çölyak hastalığını dışlamak adına serolojik testler ve gerekirse endoskopi ile ince bağırsak biyopsisi uygulanabilir. Histamin intoleransı tanısında ise plazma diamino oksidaz (DAO) düzeyleri değerlendirilebilir. Gıda intoleransı testleri ticari olarak yaygın olsa da, bu testlerin bilimsel geçerliliği her zaman net olmayabilir. Bu nedenle tanı sürecinde uzman hekim görüşü temel alınmalı, gereksiz kısıtlayıcı diyetlerden kaçınılmalıdır.

Sonuç

Gıda intoleransı, bağışıklık sistemi aracılığıyla değil, sindirim sistemi bozukluklarıyla gelişen ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilen bir durumdur. Belirtiler genellikle hafif-orta şiddette olup, doğru teşhis ve kişiye özel beslenme düzeniyle etkili biçimde yönetilebilir. Süreğen sindirim yakınmaları olan bireylerin, bu semptomların altta yatan bir gıda intoleransına bağlı olup olmadığının değerlendirilmesi için sağlık profesyoneline başvurması önerilir.