Astım

Astım nedir?

Astım, hava yollarının kronik inflamasyonu ile karakterize olan ve ataklar hâlinde solunum güçlüğü, öksürük, hışıltılı solunum ve göğüste baskı hissi gibi semptomlarla seyreden bir solunum yolu hastalığıdır. Bu hastalıkta hava yolları dış etkenlere karşı aşırı duyarlıdır ve çeşitli tetikleyicilere maruz kaldığında daralarak solunumda zorluk meydana getirir. Astım, hem çocukluk çağında hem de yetişkinlikte ortaya çıkabilir ve dünya genelinde milyonlarca kişiyi etkileyen yaygın bir sağlık sorunudur.

Astım hastalığında hava yolu duvarları kalınlaşabilir, mukus üretimi artabilir ve bronş kaslarında spazm oluşabilir. Bu değişiklikler, solunum yollarının daralmasına neden olarak tipik semptomları ortaya çıkarır. Hastalık genellikle ataklarla seyreder; bu ataklar tetikleyici faktörlerin varlığında şiddetlenir ve uygun tedaviyle kontrol altına alınabilir. Astım kalıcı bir hastalık olmakla birlikte, uygun yönetimle semptomlar kontrol altına alınabilir ve bireyler normal yaşamlarını sürdürebilir.

Astım belirtileri nelerdir?

Astım belirtileri kişiden kişiye ve hastalığın şiddetine göre değişiklik gösterebilir, ancak en sık karşılaşılan semptomlar arasında nefes darlığı, hışıltılı solunum, öksürük ve göğüste sıkışma hissi yer alır. Bu semptomlar genellikle gece veya sabaha karşı artma eğilimindedir ve fiziksel aktivite, soğuk hava, alerjenler, hava kirliliği ya da sigara dumanı gibi tetikleyicilerle şiddetlenebilir.

Öksürük, astımın en yaygın belirtilerinden biridir ve özellikle kuru karakterdedir. Nefes alıp verirken duyulan ıslık benzeri ses, yani hışıltılı solunum, bronşların daralmasına bağlı olarak ortaya çıkar. Göğüs sıkışması ise hastaların solunum sırasında bir baskı ya da dolgunluk hissetmesine yol açabilir. Bu belirtiler, astım atağı sırasında belirginleşir; bazı bireylerde ise semptomlar hafif ve dönemsel olabilir. Bazı vakalarda yalnızca inatçı öksürük, özellikle gece artan öksürük şeklinde astım kendini gösterebilir.

Çocuklarda astım belirtileri, özellikle oyun sırasında ya da gece öksürüğü ile kendini belli eder. Bebeklikte sık tekrarlayan bronşiolit öyküsü olan çocuklarda da ilerleyen yaşlarda astım gelişme riski artabilir. Astım belirtileri kontrol altına alınmadığında yaşam kalitesinde belirgin düşüşe ve uyku bozukluklarına neden olabilir.

Astım nasıl teşhis edilir?

Astım teşhisi, hastanın klinik öyküsü, fizik muayene bulguları ve solunum fonksiyon testleriyle konur. Teşhis sürecinde öncelikle hastanın şikâyetleri, semptomların sıklığı, şiddeti, gece uyanmaları, tetikleyici faktörlere maruziyet ve aile öyküsü detaylı biçimde değerlendirilir. Bu değerlendirme, semptomların astıma mı yoksa başka bir solunum yolu hastalığına mı bağlı olduğunun ayırt edilmesinde yardımcı olur.

Solunum fonksiyon testleri, özellikle spirometri, astım teşhisinde temel değerlendirme aracıdır. Spirometri ile hava yollarındaki tıkanıklık ölçülür ve reversibilite testi uygulanarak bronkodilatör ilaç sonrasında solunum fonksiyonlarının düzelip düzelmediği değerlendirilir. Astımda, bu test sonrası belirgin bir iyileşme görülmesi tanıyı destekler. Bazı durumlarda, metakolin provokasyon testi gibi özel testlerle hava yolu duyarlılığı araştırılabilir.

Alerjik astım şüphesinde deri prick testleri veya kanda spesifik IgE düzeyleri ölçülerek alerjen duyarlılığı tespit edilebilir. Radyolojik görüntüleme genellikle tanı koydurucu değildir ancak benzer semptomlara neden olabilecek diğer hastalıkları dışlamak amacıyla kullanılabilir. Kan testleri, tam kan sayımı ve eosinofil düzeyi gibi göstergeler de destekleyici bilgiler sunabilir.

Astım tanısı konulduktan sonra, hastalığın şiddeti değerlendirilir ve buna uygun tedavi planı yapılır. Takip sürecinde düzenli solunum fonksiyon testleriyle hastalığın kontrol durumu izlenir ve tedaviye gerekirse ayarlamalar yapılır.

Sonuç

Astım, kronik ve inflamatuar bir solunum yolu hastalığıdır ve semptomları ataklar hâlinde seyredebilir. Nefes darlığı, hışıltı, öksürük ve göğüs sıkışması gibi belirtilerle kendini gösterir. Erken teşhis, uygun ilaç tedavisi ve tetikleyici faktörlerden korunma ile hastalık etkin şekilde kontrol altına alınabilir. Astım yönetiminde hekim takibi ve bireysel farkındalık büyük önem taşır; böylece hastaların yaşam kalitesi korunur ve ataklar önlenebilir.