Organ Bağışı Nedir?
Bireyler gerek kalıtsal gerekse diğer hastalıklara bağlı olarak organlarında birtakım sıkıntılar yaşayabilirler. Bu sıkıntılar organın görevlerini yerine getirme konusundaki yetersizliği veya organın tamamen kullanılamaz olduğu durumlar olabilir. Vücuttaki herhangi bir organın görevlerini layıkıyla yerine getirmemesi, vücut içindeki dengenin bozulmasına yol açar. Bu dengenin bozulması bireyin yaşam standartlarını olumsuz yönde etkiler. Fonksiyonlarını yeteri kadar yerine getiremeyen organlar için, gerek medikal gerekse farmakolojik olarak birçok tedavi yöntemi uygulanır. Bu tedavi sonucunda organ fonksiyonlarında herhangi bir gelişim gözlemlenmiyor ise başka tedavi yollarına başvurulur. Bu tedavi yöntemi kuşkusuz bertaraf edilen organın yerine, uygun bir donörden alınan organın naklidir. Organ nakli döngüsünün devamı, organ bağışı ile olmaktadır. Organ bağışı, pek çok hastanın hayat standartlarını yükseltirken pek çok hastanın da hayatını kurtaran bir işlemdir. 18 yaşından büyük bireylerin gönüllülük esasına dayanarak yürütülen bu durum, hayati önem taşımaktadır.
Ülkedeki tüm beyin ölümleri, Ulusal Organ Ve Doku Nakli Koordinasyon Merkezi tarafından takip edilir. Bu durumun sebebi, tıbben beyin ölümü gerçekleşen bireylerin doku ve organlarının bağışlanabilmesidir. Beyin ölümü gerçekleşen bireyin, öncelikli olarak birinci derece yakınlarının organ bağışı konusunda onayının alınması için, ilgili hastanedeki organ nakli koordinatörü hasta yakınları ile görüşme sağlar. Bu görüşme sonucunda aile, organ bağışı için onay verirse kadavranın organları, organ nakli bekleyen pek çok hastaya nakledilmek üzere alınır. Birey henüz hayattayken ölümünden sonra organlarının bağışlanmasına onay verdiyse koordinasyon merkezi ivedilikle organ nakli için harekete geçer.
Organ Bağışı Başvurusu Nasıl Yapılır?
Organ bağışını 18 yaşına girmiş, akıl ve ruh sağlığı yerinde olan her vatandaş yapabilir. Organ bağışçısı olmak isteyen vatandaşın bulunduğu bölgenin sağlık müdürlüklerine, devlet veya özel hastanelerin organ bağış koordinatörlerine veya sağlık ocaklarına başvurması gerekmektedir. Bu kuruluşlarda bireyin, organ bağışına onay verdiğine dair organ bağış belgesi doldurması istenir. Bu belge 2 tanık huzurunda doldurulmalıdır. Bu belge doldurulup imzalandıktan sonra bireye organ bağış kartı verilir. Kişinin organ bağışçısı olduğu bilgisi devletin sağlık sistemine girilir. Bu süreçte birey, organ bağışından vazgeçer ise yine aynı kurum ve kuruluşlara başvurarak dilediği zaman organ bağışçısı olmaktan vazgeçebilir.
Organ Bağışı İçin Şartlar Nelerdir?
Organ bağışı yapmak isteyen bireyin öncelikli olarak 18 yaşını tamamlamış, akıl ve ruh sağlığı yerinde olan bir birey olması gerekmektedir. Bağışçı olabilmeniz için sağlığınızın buna el veriyor olması gerekir. Sağlık durumunuzla alakalı organ bağışı koordinatörüne detaylı bilgi vermeniz gerekir. Bu bilgilerin yetersiz kalması durumunda hekim tavsiyesi ile bir takım testler yapılması istenebilir. Bu testler ile iyi bir organ bağışçısı adayı olup olmadığınız sonucuna varılır. Ölümünüzden sonra hangi organlarınızın bağış için uygun olduğuna bakılır ve tıbbi bir değerlendirme yapılır. Çünkü organ bağışı yapmış her bireyin, ölümünden sonra organları bağış için uygun olmayabilir. Bunun kararını ancak hekim heyeti verebilir.
Organ Nakli Çeşitleri Nedir?
Organ nakli çeşidi genellikle ikiye ayrılır. Birincisi canlı donörden alınan organ naklidir. Canlı donör nakillerinde, nakli yapılacak organ canlı bireyden alınır. Bu organlara örnek olarak böbrek ve karaciğer verilebilir. İkinci nakil çeşidi ise kadavradan alınan organ naklidir. Kadavra organ nakillerinde beyin ölümü gerçekleşmiş kişinin kullanılabilir olduğu tespit edilen organı nakledilir. Bu organ nakli çeşidinde nakli yapılabilen organ sayısı canlı donör nakillerinden daha fazladır.
Hangi Doku Ve Organlar Bağışlanabilir?
Organ ve doku bağışı, kadavradan ve canlı donör bağış, olmak üzere iki çeşide ayrılır. Canlı donör bağışı olarak nitelendirilen bağış tipinde donör, sadece böbrek ve karaciğer organlarını bağışlayabilir. Kadavra bağışında ise kalp, karaciğer, böbrek, pankreas, ince bağırsak gibi organlar ve kalp kapağı, uterus, kemik, tendon, el, kol, bacak ve yüz gibi dokular nakil işlemlerinde kullanılabilir.
Organ Bağışından Yararlanacak Hastalar Nasıl Seçilir?
Ülkemizde ulusal bekleme listesi adında bir çok organ nakli bekleyen hastanın bulunduğu bir liste vardır. Bu liste Ulusal Organ Nakli Koordinasyon Merkezi kontrolündedir. Bu listenin sıralama ölçütü hastanın durumunun aciliyetine, doku ve kan uyumuna göre şekillenmektedir. Nakil seçim kriterleri din, dil, ırk, cinsiyet, zengin, fakir gibi durumlar göz önüne alınmaksızın belirlenir. Donör kimlikleri, aile onay vermediği sürece gizli tutulur. Ayrıca istenildiği takdirde tüm süreç gizli bir şekilde yürütülebilir.
Organ Bağışı Önemi Nedir?
Organ bağışındaki yetersizlik, ülkemizde ve dünyada önemli sorunlardan biridir. Ülkemizde organ bağışının az olmasının en önemli sebeplerinden biri, organ bağışçısının kötü niyetli insanlar tarafından öğrenilip bu bilginin kullanılması safsatası olmuştur. Çünkü bireyin organlarını bağışladığı bilgisi, sadece Sağlık Bakanlığı görevlileri tarafından bilinmektedir. Bu bilgi üçüncü şahıslar tarafından öğrenilemez.
Organ bağışının az olmasının diğer bir sebebi, canlı donör bağışlarında, bağışçının az da olsa risk altında olmasından kaynaklanır. Canlı donör nakil işlemlerinde, akciğer böbrek ve karaciğer gibi organların nakli gerçekleştirilir. Akciğer ve karaciğer kendini yenileyebilen organlar olduklarından, donörün bağışladığı organın tümü alınmaz. Bir kısmı alınarak nakil işlemi gerçekleştirilir. Bu nakil tipi kan, doku uyumunun daha fazla olmasından kaynaklı, genellikle aile içindeki bireylerde gerçekleştirilir. Canlı donör nakillerinde genellikle organın nakledileceği hastanın, hayatı tehlikesi bulunmaktadır. Bu sebeple organ bağışı, organ bekleyen bireyler için yeni yaşam şansı demektir. Böbrek bağışlarında ise insan anatomisi gereği tek böbrek ile hayatına devam edebildiğinden donör olan bireyin bir böbreğinin tamamı hastaya nakledilir. Bu nakil işleminden sonraki süreçte, nakil yapılan hasta kadar donör de zor bir alışma sürecinden geçer. Nakil yapılan hastanın vücudunun, nakledilen böbreği kabul etmesi süreç ister. Diğer taraftanda bağışçı olan bireyin vücudunun, tek böbrek durumuna alışması için zaman gerekir. Bu süreçler, her iki taraf içinde meşakkatli süreçler olduğundan bireyler genelde organ bağışından korkabilir. Fakat tıbbında ilerlemesiyle bu süreçler hekim kontrolünde oldukça kolay geçebilmektedir. Unutulmamalıdır ki organ bağışı hayata tutunmaya çalışan her bir hasta için büyük bir umut ışığıdır.
Organ Naklinden Sonraki Dönem Nasıldır?
Organ naklinden hemen sonra immün sistemi baskılayan ilaç tedavisine başlanır. Bu tedavinin asıl sebebi vücudun yeni organı kabul etmesi sürecine yardımcı olmaktır. Her ne kadar vücut dokusuna uygun donörden alınmış bir organ nakledilmiş olsa da, bireyin kendi organı gibi yüzde yüz uyumlu değildir. Vücut immün sistemi bu farklılığı hastalık olarak görüp, organ ile savaşmaya başlar. Bu sebeptendir ki nakil sonrası immün sistem, birtakım ilaçlar ile baskılanır. İmmün sistemin baskılanması sonucu, vücudun bağışıklık sistemi oldukça düşer. Bağışıklık sistemi düşen bireyin bakımına normalden daha fazla hassasiyet gösterilmelidir. Çünkü bu bireyin grip dahi olması ölümcül sonuçlara yol açabilir. Bu sürecin uzunluğu kişiden kişiye değişse de yaklaşık 2 buçuk ay sonunda nakil yapılan birey sosyal yaşamına geri dönebilir. Diğer taraftan donör olan bağışçının nakilden sonra vücudunu toplayabilmesi için ciddi ilaç tedavileri gerekir. Donörlerinde tıpkı nakil olan hastalar gibi bakımına hassasiyet gösterilmelidir. Donör olan bireylerin vücut organlarındaki eksik ile yaşama alışma süreci, nakil olan bireyler kadar uzun bir süreç olabilir.
Organ nakli ülkemizde ve dünyada bireylerin çok sıcak baktığı bir uygulama değildir. Fakat organ bağışı bir insan hayatını kurtarabilmek için oldukça önem teşkil eder. Her yıl 3-9 Kasım tarihleri arasında kutlanan Organ Bağış Haftası, toplum içinde organ bağışının öneminin anlaşılmasının ve teşvikinin hedeflendiği bir dönemdir. Sizde organ bağışçısı olup organ bekleyen insanlara gelecek ışığı ve umut kaynağı olmak istiyorsanız en yakın sağlık kurum ve kuruluşlarına gidebilir ve daha ayrıntılı bilgi sahibi olabilirsiniz.
Kaynakça
Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Bu sayfada, tedavi edici sağlık hizmetiyle ilgili bilgiler yer almamaktadır. Tanı ve tedavi için lütfen doktorunuza danışın.