Böbrek Nakli Nedir?
Böbrekler toksik maddelerin temizlenmesi başta olmak üzere ve daha birçok yaşamsal faaliyetin gerçekleştiği boşaltım sistemine ait önemli bir organdır. Böbrek yetmezliğinde hastaların haftanın belirli günleri diyalize girmesi gerekir. Diyaliz hem fiziksel olarak hem de mental olarak yorucu bir tedavi yöntemidir. Ayrıca hastalar hiçbir zaman eski sağlıklarına kavuşamamaktadırlar. Bu nedenle böbrek nakli daha avantajlı bir yöntem olarak görülmektedir. Böbrek naklinin diyalize göre avantajlarından biri de cerrahi müdahalenin SGK tarafından karşılanması ve hastadan herhangi bir ücret talep edilmemesidir. Böbrek nakli sıklıkla son evre böbrek yetmezliğine sahip kişilere uygulanan yöntemdir. Bunun dışındaki böbrek hastalıklarında böbrek nakli yerine ilaçlı tedavi ve benzeri uygulamalar tercih edilmektedir. Şeker hastalığı, hipertansiyon, böbreklerdeki sürekli enfeksiyonlar, böbreklerdeki kistler, idrar yollarını tıkayan hastalıklar, kimyasallara bağlı toksisite böbrek yetmezliğine sebep olan unsurlardır. Artık böbreğin tamamen işlev göremez hale gelmesiyle böbrek nakli ameliyatı kaçınılmaz hale gelir.
Böbrek Nakli Şartları Nelerdir?
Böbrek naklinde kan grubu uyumu önemlidir. Rh uyumunun böbrek naklinde önemi yoktur. Tüm kan grupları kendi kan gruplarına böbrek verebilirler. 0 Kan grubu her kan grubuna böbrek verebilirken, AB kan grubu tüm gruplardan böbrek alabilmektedir.
Böbrek naklinde alıcı ve verici arasındaki immünolojik uyum ne kadar fazla olur ise nakil o kadar başarıyla gerçekleştirilmekte ve nakil sonrası semptomlar da daha az görülmektedir. Uyumun yüksek olduğu kişiler arasında yapılan nakillerde alıcıda görülen organ reddi problemi de daha az yaşanmaktadır. Birden fazla vericinin mevcut olduğu durumlarda diğer koşullar birbirine yakın ise doku uyumunun en fazla olduğu kişi donör olarak seçilmektedir. Ayrıca böbrek naklinde yaş sınırı bulunmamaktadır. Nakil öncesi, uyumu belirlemek adına yapılan tetkik ve çalışmalar şunlardır:
- ABO sistemindeki kan grubu uyumu
- HLA doku grubu tayini
- Panel reaktif antikor bakılması
- Lenfosit çapraz eşleşmesi
- CMV (sitomegalovirüs)değerlendirmesi
Böbrek naklinde en önemli unsurlardan olan kan grubu açısından alıcı ve vericinin grupları arasında uyumsuzluk olmaması gerekmektedir. Böbrek naklinde risk oluşturmayacak kan grupları uyumları şu şekildedir:
- Alıcının kan grubu A iken vericinin kan grubu A ya da 0
- Alıcının kan grubu B iken vericinin kan grubu B ya da 0
- Alıcının kan grubu 0 iken vericinin kan grubu 0
- Alıcının kan grubu AB iken verici kan grubu tüm kan grupları (A, B, AB, 0) olabilir.
O kan grubuna sahip kişiler donör olarak oldukça elverişli kişilerdir. Çünkü herhangi bir kan uyuşmazlığı problemi yaşanmamaktadır. Bazı böbrek hastaları vericileri olmasına rağmen kan ve doku uyuşmazlığı nedeniyle kendi vericilerinden böbrek alamamaktadırlar. Aynı durumdaki iki çift arasında birinin vericisinden diğerinin alıcısına böbrek nakli yapılabilmektedir. Bu duruma Çapraz böbrek nakli denmektedir. Ayrıca gönüllü donör olmak isteyen her kişi böbrek verici olarak kabul edilmemektedir. Kişilerin canlı böbrek verici olabilmesi için taşıması gereken bazı özellikler vardır. Bazı hastalıklara sahip kişiler donör olamamaktadırlar. Böbrek vericisi olamayan kişiler şunlardır:
- Akut veya kronik enfeksiyona sahip kişiler
- Çeşidi fark etmeksizin kanser olan kişiler
- Gebe kadınlar
- Herhangi bir organ yetmezliğine sahip kişiler
- Kronik böbrek hastalıklarına sahip kişiler
- Böbrekte tekrarlayan enfeksiyon veya taş şikayeti olan kişiler
Bazı hastalığa sahip kişilerin ise donör olmasında herhangi bir sakınca yokken halk tarafından bu konuda bir yanılsama mevcuttur. Bilinenin aksine hepatit B’li kişiler, hafif düzey tansiyona sahip kişiler ve glikoz tolerans mekanizması bozuk kişiler böbrek vericisi olabilmektedirler.
Böbrek Nakli Nasıl Olunur?
Böbrek nakli donöre göre canlı vericiden böbrek nakli ve kadavradan böbrek nakli şeklinde iki farklı biçimde gerçekleştirilmektedir. Kadavralardan istenilen organın alınması uzun süreleri bulabildiği için daha çok canlı vericilerden elde edilen böbreklerle böbrek nakli yapılmaktadır. canlı vericiden böbrek, kapalı ameliyat veya açık ameliyat yöntemiyle alınmaktadır. Gerekli yasal ve tıbbi şartlar sağlandığı takdirde canlı verici üzerinden yapılan transplantasyonlar oldukça güvenlidir. Kişinin nakilden önce hastaneye yatışı gerçekleştirilir ve gözlem altında tutulur. Ameliyat gününde alıcı ve verici aynı anda ameliyata alınır. Kapalı ameliyatta hastada büyük bir ameliyat kesisi yapılmadan, karın bölgesinde açılan küçük deliklerden ilk müdahale yapılmakta, daha sonra kasık civarında açılan nispeten daha büyük delikten de böbrek dışarı alınmaktadır.
Vericilerin eski konforuna ulaşma süreleri ve yaşadıkları cerrahi işlem sonrası semptomlar düşünüldüğünde kapalı ameliyat yöntemi açığa göre daha avantajlı görünmekte ve daha çok tercih edilmektedir. Kapalı ameliyatta açığa oranla kişiler daha az ağrı hissetmekte ve daha hızlı iyileşmektedirler. Aynı zamanda açılan kesiklerin oldukça küçük boyutta olması estetik açıdan da donör için sorun teşkil etmemektedir. Donör ameliyattan birkaç saat sonra bile hafif düzey gündelik işlerini yapmaya başlayabilmektedir.
Böbrek Nakli Ameliyatının Riskleri Nelerdir?
Her ameliyatın belli bir oranda riski olduğu gibi böbrek nakli ameliyatının da bazı riskleri mevcuttur. Bu riskler arasında şunlar bulunmaktadır:
- İdrar yolu ve deri enfeksiyonları geçirme
- Ameliyat bölgesinde kanama
- Organ reddi semptomları
- İlerleyen dönemlerde şeker ve tansiyon hastalığına yakalanma riskinin artması
- Dolaşım sistemi problemleri
- Anesteziyle alakalı problemler
- Böbrek atardamarlarında anormallikler ve böbrek kanlanmasında değişme
Ameliyat esnasında oluşabilecek risklerin kişi tarafından önlenebilmesi mümkün olmamakla birlikte ameliyat sonrası riskler önlenebilir niteliktedir. Nakil sonrası alınacak tedbirlerle organın reddi olasılığı oldukça azalmaktadır. Böbrek nakli sonrasında hastalara iyileşme süreci tamamlanana kadar bazı kısıtlamalar yapılmaktadır. Nakil sonrası hastalar vücudu uzun süreli yoracak her türlü hareketten kaçınmalı, dövüş sporlarına katılmamalıdır. Bağımlılık yapıcı (Sigara, Alkol gibi) alışkanlıklardan kaçınılmalı, sağlıklı bir beslenme alışkanlığı edinmelidir. Yüksek uyumluluk gösteren alıcı ve verici arasında gerçekleştirilen nakillerde nasil sonrası görülen akut veya kronik hasarlara minimum oranda rastlanmaktadır. Fakat uyum oldukça yüksek ve nakil ne kadar başarıyla gerçekleştirilmiş olursa olsun ameliyat sonrası verici vücudunun böbreği reddetmemesi için immünsupresif tedaviye ihtiyaç duyulmaktadır. İmmunsupresif tedavide asıl hedef alıcı vücudunda yeni böbreğe tolerans oluşturmak ve organ reddininin önüne geçmektir. İmmünsupresif tedaviye alıcı ve vericinin şartları ile ameliyat anı ve sonrası koşullarına bakılarak karar verilmektedir. Tedavide baskılama amacıyla şu tür ilaçlar kullanılmaktadır:
- Kalsinörin inhibitörleri (Tacrolimus, siklosporin)
- Antiproliferatif ajanlar (azatioprin, mikofenolat mofetil, Mikofenotil Sodyum)
- mTOR inhibitörleri (Everolimus, Sirolimus)
- Steroidler
- İntravenöz immunoglobulinler
- Monoklonal lenfosit azaltan antikorlar
- Poliklonal lenfosit azaltan antikorlar
Eğer siz de kronik böbrek yetmezliği hastasıysanız diyalize göre birçok avantaja sahip böbrek nakline bir şans verebilirsiniz. Bekleme listelerine kayıt olarak veya uygun şartları taşıyan bir yakınınızın verici olması aracılığıyla ilk adımı atabilir kısa sürede sağlığınıza kavuşabilirsiniz. Dört beş saat gibi kısa sürede tamamlanan nakil ameliyatı SGK kapsamında yapılmaktadır.
Kaynakça:
Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır. Bu sayfada, tedavi edici sağlık hizmetiyle ilgili bilgiler yer almamaktadır. Tanı ve tedavi için lütfen doktorunuza danışın.